Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

[p. 557]

Het Leven van Benvenuto Cellini, Florentijnschen Goudsmid en Beeldhouwer, door hemzelven beschreven. Uit het Italiaansch vertaald en met eenige Aanteekeningen voorzien door P. van Limburg Brouwer. II Deelen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1843. In gr. 8vo. XXVI, 353, 456 bl. f 7-20.

Daar zijn sommige boeken, over wier belangrijkheid en waarde onder alle mannen van kennis en smaak zoo algemeen beslist is, dat het schier onnoodig mag worden gerekend, nieuwe stemmen bij de vorige te voegen. Van dien aard is het werk, waarvan den Nederlandschen lezer hier door de zorg van den werkzamen en geleerden p. van limburg brouwer eene keurige en zorgvuldige vertaling wordt geleverd. De autobiographie van cellini is door de algemeene uitspraak van alle bevoegden onder de merkwaardigste geschriften van deze soort gerangschikt. De lotgevallen van dit boek waren zonderling genoeg. Het handschrift bleef langen tijd het eigendom van de familie cavalcanti, die, jaloersch op den kostbaren schat, de uitgave niet wilde toelaten. Bijna twee eeuwen bleef het publiek met het merkwaardige geschrift onbekend, en eerst in 1728 kwam het naar eene gebrekkige kopij in het licht. Het oorspronkelijke Handschrift was intusschen verloren geraakt of liever ver-

[p. 558]

mist, en werd eerst in 1810 toevallig bij eenen Florentijnschen uitdrager weder ontdekt. Thans berust het op de biblioteca Laurenziana. Zeven Italiaansche drukken volgden elkander op, alle naar de eerste gebrekkige uitgave. Naar het echte handschrift werden er later nog drie vervaardigd. In Engeland zagen twee vertalingen het licht; in Duitschland bragt de beroemde göthe het in zijne moedertaal over; in Frankrijk kent men er tegenwoordig reeds drie overzettingen van.

Een werk, dat in en buiten het vaderland van den Schrijver zoo groote belangstelling heeft opgewekt, moet ongetwijfeld zijne eigenaardige verdiensten hebben, en ook in onze letterkunde mogt eene vertaling van hetzelve niet ontbreken. Wij verheugen ons, dat deze arbeid ondernomen is door eenen man, als limburg brouwer, die hem con amore en met groote naauwgezetheid heeft voleindigd, die daarbij den tekst heeft verrijkt met vele geschiedkundige aanteekeningen, waardoor de personen, in cellini's verhaal voorkomende, ons nader worden bekend gemaakt, en die door de gemakkelijkheid en losheid van zijnen stijl juist geschikt was, om het werk van den Florentijn in onze taal over te brengen; eene taak, waartoe eene grondige kennis van het Italiaansch niet minder werd vereischt, dan kennis van velerhande onderwerpen van antiquarischen of geschiedkundigen aard.

Vele onzer lezers, met cellini of niet, of niet dan zeer oppervlakkig bekend, zullen nu vragen, wat er hier in dit boek te vinden is, waardoor het zulk eene algemeene belangstelling verdient. Cellini was een kunstenaar van hooge bekwaamheid, een goudsmid en beeldhouwer, die in zijnen tijd den hoogsten roem wegdroeg, en wiens werken, voor zooveel zij nog bewaard en bekend zijn gebleven, ook nu nog op den meesten prijs worden gesteld. Hij leefde in eene eeuw, toen de beeldende kunsten met zelden overtroffen luister bloeiden, toen vooral in Italië Grooten en Vorsten schatten besteedden, om hunne paleizen met de heerlijkste kunstgewrochten op te vullen. De verdienstelijke en beroemde kunstenaar werd niet alleen geëerd en edelmoedig beloond, maar had ook toegang tot de meest verschillende kringen en werd meermalen tot de vertrouwelijkheid der aanzienlijken toegelaten. Het was daarenboven een tijd vol beweging en leven en ook aan deze nam de kunstenaar niet zelden levendig en werkzaam aandeel. Cellini vooral had

[p. 559]

een leven vol afwisseling, vol avonturen, soms vreemde en zonderlinge avonturen, en zijne levensgeschiedenis is eene schildering van zijnen tijd, gelijk er moeijelijk elders zal worden gevonden. Geen romanschrijver kan met zulk eene waarheid het huiselijke en openbare leven, den maatschappelijken en zedelijken toestand, de karakters en handelingen der geschiedkundige personen afteekenen, als hier geschiedt bij het eenvoudig verhaal van den Florentijnschen goudsmid, die zijne eigene lotgevallen en ondervindingen beschrijft en ons daardoor in den geest, en de zeden en gewoonten, in het geheele leven van zijnen tijd diep leert doordringen.

Er heerscht daarenboven in zijn boek eene natuurlijke ongekunsteldheid, die ons van de opregtheid en openhartigheid des verhalers overtuigt. Wij zien overal den man levendig voor ons met al zijne deugden en gebreken, en van beide had hij er niet weinigen. Hij verbergt de laatsten zoo min, als de eersten. In hem zelven staat niet het allerminst de man zijner eeuw ons voor den geest, die als een toonbeeld is zoowel van de godsdienstigheid, als van de loszinnigheid en losbandigheid van zijne dagen. Merkwaardig zijn vooral ook de schilderingen van het pauselijke hof en het geheele leven te Rome; en waarlijk, de Italiaan spaart zijne Heiligheid niet!

Men ziet uit het een en het ander, dat het dit boek niet aan verscheidenheid en belangrijkheid van zaken ontbreekt, en dat het voor verschillende lezers kost naar ieders smaak bevat. ‘Die een liefhebber is van wonderlijke lotgevallen,’ wij ontleenen deze woorden aan de voorrede van den Vertaler, ‘die een liefhebber is van wonderlijke lotgevallen, van groote gevaren, schrikkelijke moorden, akelige gevangenissen, verschijningen, tooverijen, bezweringen en al wat verder tot de sieraden der thans meest gelezen romans behoort, kan zich hier volop bevredigen. Maar niet minder aantrekkelijk is dit werk voor hen, die er belang in stellen te weten, hoe in de geschiedenis bekende, beroemde of beruchte, personen, niet in de verbeeldingskracht van een' romanschrijver, maar volgens de getuigenis van een' tijdgenoot, van een' ooggetuige, gehandeld en gesproken hebben, voor hen, die zulke personen gaarne in hunne binnenkameren, in gezelschap hunner bedienden en onderhoorigen, bespieden, voor hen, die behagen scheppen in de levendige en als 't ware aanschouwelijke voorstelling van de geestelijke en

[p. 560]

zedelijke beschaving van eenig merkwaardig tijdvak der geschiedenis. Voor zulke lezers zal het ongetwijfeld eene niet geringe voldoening zijn, gemeenzaam te worden bekend gemaakt met mannen als clemens VII, paulus III, alessandro en cosimo de' medici, frans I, en een aantal der beroemdste prelaten, veldoversten, geleerden en kunstenaars van de zestiende eeuw.’

Wil men nog eene geestige schildering van cellini zelven, men hoore, hoe jules janin hem beschrijft, wiens woorden aan het slot van het naschrift achter het tweede Deel worden aangehaald. ‘Pour celui-là,’ zegt hij, ‘il n'est pas besoin de faire de grandes études et de grandes recherches: il a pris le soin de se peindre lui-même, tête, buste et tout le corps, depuis le sourcil qui se fronce jusqu'au pied qui se met en garde pour le duel. Homme d'épée, homme de style, grand artiste, grand orfèvre, grand sculpteur, grand duelliste, voyageur avantureux, soldat de fortune, effronté à outrance, tour à tour l'enfant gâté, et le prisonnier du pape, Italien sans peur, qui s'en va dans le monde sous la protection unique de son talent - tel est benvenuto cellini.’

Een fraai portret van den Florentijnschen kunstenaar, benevens de afbeelding van twee zijner beroemde kunstwerken, versiert deze boekdeelen, waaraan door den Uitgever alzoo evenzeer zorg is besteed, als door den geleerden Vertaler. Beiden wenschen wij vergoeding voor hunnen arbeid in de belangstelling des publieks.