Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Proeve eener verduitsching der Grondwet van het Koningrijk der Nederlanden, door Mr. J. van Lennep. Te Amsterdam, bij P. Meijer Warnars. 1844. In gr. 8vo. 96 bl. f 1 - :

Het is voorzeker eene loffelijke poging van onzen rijkbegaafden Dichter en Romanschrijver Mr. j. van lennep, om Nederlands, ook in taal en stijl zeer berispelijke Grondwet, gelijk hij het noemt, te verduitschen, of, gelijk bilderdijk zou gezegd hebben, te verhollandschen. Immers het Duitsch, hetwelk wij spreken of althans schrijven, is niet het Hoog- noch het Plat-, maar het Nederduitsch, en wederom het Nederduitsch niet naar den Vlaamschen, Gelderschen, Zeeuwschen of eenigen anderen onhollandschen, maar, in 't algemeen genomen, naar den Hollandschen tongval, die, behoudens het hoofdzakelijk Zeeuwsche onderscheid tusschen de scherp- en de zachtlange e en o, onze lingua communis geworden is.

Schoon van lennep, in den striktsten zin des woords, geen taalgeleerde is, gelijk een siegenbeek, een bilderdijk, een kinker en anderen, zoo heeft hij echter, als mede-beoefenaar der taalkennis, veel in stijl en uitdrukking verbeterd. Dat goede zal dadelijk, bij vergelijking van den oorspronkelijken met zijnen daarnevens gedrukten verbeterden tekst der Grondwet, in het oog vallen. Onder anderen is het ellendige dezelve en deszelfs bijna overal door hem verbannen. Op eenige onnaauwkeurigheden en leemten meenen wij dus alleen, met alle bescheidenheid, hem oplettend te maken.

Des Schrijvers schijnbaar staatkundig, doch blijkbaar al schertsend medegedeeld begrip, dat er geene herziening der Grondwet noodig is, omdat elke volgende wet steeds slechter zou zijn dan de vorige, heeft Recensent natuurlijk niet afgebragt van zijnen wensch naar eene spoedig te beginnen, doch met gematigdheid en zonder overijling te voltooijen

[p. 463]

herziening; en, schoon alle verandering geene verbetering is, gelooft hij toch niet aan de mogelijkheid van éénige verbetering zonder verandering. Doch bepalen wij ons tot het taalkundige.

Bl. VI der voorrede ergert ons des Schrijvers spelling van Kommissie met eene K in plaats van eene C. Of is ook hij niet door de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden op het verkeerde der spelling van Kommissie, Kwitantie, rekwest en dergelijk aandachtig gemaakt? En wanneer men als taalzuiveraar optreedt, moet men zelf zich dan met de door Prof. siegenbeek, zoowel als door bilderdijk, meermalen tegengesproken en bespotte Pseudo-Siegenbekianen gelijk stellen? Waarom dan ook niet, bl. 7, in de aanteekeningen aan den voet der Proeve, korrektor in plaats van het te regt aldaar ter neder gestelde corrector?

Niet alle basterdwoorden kan men vermijden; maar men zou toch wel Landdrost in plaats van Gouverneur of Commissaris des Konings op nieuw kunnen invoeren. Onder Koning lodewijk sprak en schreef men zoo. Waarom mogen de Provinciën niet herdoopt worden in Gewesten; Staten-Generaal en Provinciale Staten, in Algemeene Staten en Staten der Gewesten? In tegenoverstelling der Afdeelingen van elk zoogenaamd Departement van algemeen bestuur, zou men kunnen spreken van hoofdafdeelingen; terwijl de onderdeelen van elk zoodanig departement of hoofdafdeeling, als onderafdeelingen of eenvoudig als afdeelingen daarvan, zouden kunnen worden aangeduid. Voor traktaat (dan ten minste nog liever tractaat) zou men waarlijk zeer wel staatsverdrag kunnen zeggen. De Ministers van Financiën, Justitie en Marine kon men wel noemen de Staatsdienaren voor de Geldmiddelen, het Regts- en het Zeewezen. Fortificatiën beteekent niet anders dan verdedigings- of vestingwerken. Waarom mag representatie niet door plaatsvulling worden vertaald? Men kieze slechts een goed Nederlandsch woord, naar zijnen waren zin, en bediene zich onveranderlijk daarvan tot aanwijzing van dezelfde zaak of hetzelfde begrip, zoo dikwerf men eenige wet in geschrifte brengt.

Art. 45 heeft de Grondwet, 2de lid: Wanneer aan den Raad van State enz. De Heer van lennep stelt in de plaats: De Raad van State enz. het bestaan van zoodanig geval erkend hebbende enz. Stemt dit wel overeen met de aantee-

[p. 464]

kening, bl. 14, dat een ablativus absolutus in 't Neêrduitsch geene plaats mag vinden? Het is wel waar, dat bij van lennep, in Art. 45, de zoogenaamde ablativus in een' nominativus verandert, maar ook dit, zoo als het daar geschiedt, is Latijnsche zinsvorming. Men leze dus: Indien de Raad van State, uit zijne gewone leden en de verschillende staatsdienaars zamengesteld, na naauwkeurig onderzoek, het bestaan van zoodanig geval erkend heeft, roept deze de algemeene Staten, en wel de tweede Kamer in dubbelen getale, bijeen, ten einde in de bestaande belemmering te voorzien.

Maar nu, bl. 27, Art. 50! Daar vinden wij het met den aard onzer taal zoo strijdige plegtiglijk voor plegtig behouden. Heeft dan de door den Heer van lennep niet minder dan door ons, ook als taalkenner, hooggeschatte bilderdijk over dat plegtiglijk, genadiglijk en gestadiglijk niet genoeg gezegd? Lijk (als uitgang) is immers hetzelfde met het Duitsche lich en ons ig of lig? Men schrijve dus plegtig, genadig, gestadig, of des noods plegtelijk, genadelijk, gestadelijk, maar nooit plegtiglijk, genadiglijk en gestadiglijk. - Bl. 35 vinden wij in de noot weder een basterdwoord met basterdspelling; voor zamengetrokken in den kanselier lezen wij gekoncentreerd. Als men toch, zonder noodzaak, uitheemsche woorden wil overnemen, dan misvorme men die niet door zulk eene gedrogtelijke spelling, en schrijve b.v. geconcentreerd.

Wij zullen het hierbij laten, en hopen, dat de Heer van lennep ons weldra met eene over 't geheel gelukkiger uitgevallene vernederlandsching der Grondwet verrasse.