Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Beeldengalerij der Gelovigen des Ouden Verbonds. Leerredenen over het elfde Hoofdstuk van den Brief aan de Hebreën. Door W. Laatsman, Predikant te Maastricht. Te Utrecht, bij van Paddenburg en Comp. 1842 en 1843. II Stukken. In gr. 8vo. Te zamen XVI, 297 bl. f 2-90.

De Schrijver dezer leerredenen behandelde het onderwerp, op den titel vermeld, juist bij voorkeur, omdat hij meende, dat men bij de godsdienstige twisten onzer dagen maar al te dikwijls voor den vorm het wezen der zaak uit het oog verliest, en het innige geloofsleven mist, waarin toch het ééne noodige voor den mensch is te vinden. En wie, die den gang der tijden met belangstellenden blik heeft gadegeslagen, zal den Opsteller in dit opzigt zijne toestemming weigeren? Het is daarom een verblijdend teeken des tijds, dat er leeraren van de Hervormde kerk gevonden worden, die voor zich zelven den veiligen middelweg kiezende, met vermijding van alle uitersten en twistvragen hunne hoorders trachten te wijzen op datgene, wat in het waarachtig Christendom hoofdzaak is en altijd blijven moet.

Mogt het iemand bedenking baren, dat de Heer laatsman, tot bereiking van zijn gewigtig doel, zich tot de behandeling van geloofshelden des Ouden Verbonds heeft bepaald, hij leze eerst, en zie op wat echt Christelijke wijze die gewijde voorbeelden van geloof en vertrouwen worden beschouwd en ter navolging aangeprezen. Zonder het licht der nieuwe met dat der oude bedeeling te verwarren, heeft de Heer laatsman getoond, hoe men ook

[p. 443]

over personen en zaken, die niet onmiddellijk met de hoofdzaak van het Evangelie in betrekking staan, regt Evangelisch prediken kan. Het verdient van de andere zijde loffelijke vermelding, dat hij zich van alle mystieke opvatting des innerlijken geloofslevens zoo zuiver heeft weten te houden, en op eene navolgenswaardige wijze licht met warmte vereenigd heeft.

Ieder stukje bevat zeven leerredenen. De eerste is toegewijd aan de beschrijving des geloofs, Hebr. XI:1-3, de elf volgende aan de behandeling der verschillende geloofshelden, die in deze beeldengalerij voorkomen; de dertiende aan de beschouwing van de geloovigen des O.T. in het licht der vervulde Evangeliebelofte, volgens Hebr. XI:39, 40, terwijl de laatste deze helden voorstelt, als eene wolke van getuigen rondom de loopbaan des Christens, naar Hebr. XII:1, 2, welke verzen de Schrijver te regt heeft geoordeeld nog bij het elfde Hoofdstuk te moeten voegen, als waardig besluit der geheele beschouwing.

Het is ons doel niet, iedere leerrede afzonderlijk te ontleden, en aan strengen toets te onderwerpen. Over het geheel kwam het ons altijd als eene hoogst gebrekkige beoordeeling van leerredenen voor, iedere schets in bijzonderheden op te geven, en verder met eenige aanprijzende en berispende woorden zich van de zaak af te maken. Deskundigen meenen al ligt de leerredenen genoegzaam te kennen, waar zij de schets hebben overzien, en zijn tevreden, als alles op zijne gewone plaats staat, zonder verder naar rijkdom of armoê der ontwikkeling te vragen. En aan wien zal men ooit, om hem de schoonheid van het menschelijk ligchaam te bewijzen, een levenloos geraamte doen aanschouwen, waaraan geen enkel beentje ontbreekt? - Liever geven wij het kenmerkende der leerredenen op. Dan kan de lezer dezer bladen zelf kiezen, in hoever dit met zijnen smaak overeenkomt of niet.

De leerredenen van den Heer laatsman kenmerken zich door bijzondere kortheid. Zeven leerredenen vullen nog geene honderddertig bladzijden, vrij wijd gedrukt.

[p. 444]

Over het geheel is zeker die kortheid te prijzen, en het lange prediken af te raden. Hier mogen wij echter den wensch niet onderdrukken, dat de zaakrijkheid onzer goede Hollandsche preekmethode niet door overdrijving der kortheid moge lijden. Zoo men waarlijk grondig wil ontwikkelen, wat in iedere stof is vervat, is een uur sprekens niet te lang. Bij den Heer laatsman was dit geval eenigzins van anderen aard, daar hij, veertien maal over hetzelfde onderwerp moetende spreken, natuurlijk den rijkdom der stof, vooral wat hare practische aanwending betrof, zeer moest verdeelen, ten einde in geene herhalingen te vallen.

Bij kortheid kenmerken zich deze stukken al verder door groote eenvoudigheid van behandeling. De plannen zijn allen op analytische beschouwing van den tekst gebouwd, terwijl zich gewoonlijk aan ieder deel terstond het zoogenaamd toepasselijk gebruik aansluit. Is het alzoo van de eene zijde niet te ontkennen, dat zij zich zelden door zoogenaamde Homiletische kunst onderscheiden, en dat men hier dus geene schitterende grepen, vernuftige plannen, stoute overgangen vindt, van den anderen kant moeten wij de overtuiging uitspreken, dat zulk eene wijze van behandeling zeker uitnemend geschikt is voor de leering en stichting der gemeente, waarin toch het eerste doel der Evangelieprediking bestaat. Over het geheel geven wij, wat zaakrijkheid betreft, aan het tweede zevental de voorkeur. De dertiende leerrede komt ons eene der gelukkigsten voor. Nergens wordt de hoorder of lezer door ijdel vertoon van geleerdheid bij de verklaring der niet altijd gemakkelijke schriftuurplaatsen afgeschrikt. En in die beknopte, maar levendige voorstelling van de geschiedenis of daden der geloofshelden is de Schrijver meermalen zeer goed geslaagd.

De stijl is verre van alledaagsch, hier en daar keurig, meestal kernachtig, en vertoont enkele vonken van genie. Nog lofwaardiger zou zij wezen, ware hier en daar voor korter periodenbouw gezorgd. Men oordeele uit deze zinsnede (bl. 35). ‘Zijn (abel's) voorbeeld, en de roemvolle

[p. 445]

melding van hem gemaakt in de oude Schrift, en in de nieuwe overgenomen en bekrachtigd door den geest van Jezus Christus, moge in volkomene zamenstemming met al wat het geslotene geheel der openbaring Gods van den éénigen heilweg getuigt, ons leeren en aanwijzen, van hoe hooge noodzakelijkheid, groote waarde en uitnemende kracht het geloof zij tot verkrijging van de gunst Gods en de zaligheid onzer zielen.’ Hier is wel een volslagen gemis van allen oratorischen numerus op te merken.

In de opvatting van sommige gedeelten dezes moeijelijken Hoofdstuks zouden wij meenen van den Eerw. Schrijver soms zeer te moeten verschillen. Doch het is hier de plaats niet, daarover in uitvoerige redewisseling te treden. Kunnen wij zijne leerredenen ook niet op eene rij met die onzer beroemdste vaderlandsche Homileten stellen, wij leggen gaarne de verklaring af, ze als regt goede, stichtelijke, belangrijke leerredenen den Christelijken lezer te kunnen aanbevelen. De Schrijver zie over dezen arbeid rijken zegen en oogste blijvende vrucht der aangewende poging.