Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

De stem des bloeds, of de natuurlijke Zoon. Nachtstuk uit de papieren van eenen Afgestorvene. Naar het Hoogduitsch van W.M. Nebel, door J.D. van Baalen Hoffman. II Deelen. Te Dordrecht, bij H. Lagerwey. In gr. 8vo. 412 bl. f 4-50.

Deze met eenen zeer Radcliffiaanschen titel voorziene Roman wordt met niet geringen ophef door den Vertaler aangeboden. Volgens hem is het een der beste voortbrengselen van uitheemschen oorsprong, en dat zegt waarlijk nog al iets!; een kunstrijk weefsel, dat met ontzettende waarheid de verborgenste draden van der menschen gedachten, gewaarwordingen en handelingen aan de hand geeft; waarin geen enkel onbeduidend karakter voorkomt, en allen eenen oorspronkelijken stempel dragen. Acta virum probant, voegt hij er bij. Wij zouden hem eene andere Latijnsche spreuk kunnen toevoegen: Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu? Of het nu komt, omdat na de lezing van het voorberigt onze verwachting al te hoog was gespannen, (en daar zoo iets ligtelijk gebeurt, deed men beter zulke sterke aanprijzingen achterwege te laten) het boek is ons, ronduit gezegd, gansch niet in de hand gevallen. Op het ‘kunstrijke weefsel’, hetwelk de aanleg van den Roman, de knoop en ontwikkeling zal moeten zijn, hebben wij geene bepaalde aanmerking. Het is zoo al het gewone; variatie op het oude thema: hevige liefde, eerst gedwarsboomd, daarna bekroond, een snoode monnik, eene onverwachte ontdekking, enz. enz.

[p. 423]

Doch niet op het einde, maar in het midden van den Roman worden de gelieven door het huwelijk vereenigd.

De karakters dan: Philip, de krankzinnige, (niet nar, zoo als hij herhaaldelijk genoemd wordt, hetwelk geheel iets anders is) dunkt ons een der best uitgewerkte; met dat al is zijn gedrag, bij het eerste wederzien van Rosaura, zeer onnatuurlijk in iemand van een zoo opvliegend karakter; en toen was hij toch wel bij zijne zinnen. Angelika is een hoogst beminnelijk meisje; maar voor eene zoo zedige schoone is zij wel wat heel vlug met haar eerste briefje aan den schilder; de tweede maal, dat zij hem ziet, hem nog niet gesproken hebbende, en alleen bespeurende, dat hij haar oplettend, of zoo men wil verliefd, aanziet, laat zij een briefje vallen: ‘Is uwe liefde rein, dan kunt gij mij morgen vroeg om negen ure in den dom vinden. Angelika.’ Domenichino, de eigenlijke hoofdpersoon, is ons raadselachtig. Wanneer men den aanleg en titel van den Roman raadpleegt, dan schijnt het doel van den Schrijver geweest te zijn, hem al zijne rampen te doen overkomen, omdat hij een natuurlijke zoon is. Maar dit is toch waarlijk zijne schuld niet; trouwens het geheel heeft veel van de noodlot-romans, waarin de troostelooze leer op den voorgrond staat, dat niemand ontgaan kan, wat een blind lot over hem beschikt heeft, en dat men dien ten gevolge niets tot zijn geluk of ongeluk kan toebrengen. Voorts weten wij niet, welken indruk de Schrijver ons van Domenichino's karakter geven wilde; men heeft een goed gevoelen van hem, tot dat de neiging tot Mirandola, NB. in de eerste dagen van zijn huwelijk met Angelika, dien indruk geheel wegneemt. Maar ook dat heet geene verkeerde drift, neen! zijn booze Daemon; en deze hartstogt, dien men bij zijn vurig karakter dan nog misschien eenigzins zou kunnen beklagen, wordt diep verachtelijk, als hij in zijn gevangenishol niet aan zijne vrouw, maar alleen aan Mirandola denkt. Dat uitbreken uit gevangenissen gaat hier ook zeer vlug en gemakkelijk.

De stijl is levendig, doch hier en daar verbaasd zwellend: ‘Vervolgens trad hij aan het venster, drukte het smartelijk gewonde hart tegen het vensterkozijn [toch niet onmiddellijk?] en rigtte de oogen op de millioenen en millioenen zonnen, die boven zijn hoofd tintelden en als vlammende altaarlichten flonkerden aan het oneindige uitspansel van Gods almagt en liefde. - Zielsbegeerig naar

[p. 424]

eene ruimere vrijheid en dorstende naar de teugen der zaligste voleinding, klapwiekte reeds zijne ziel in de bovenaardsche gewesten des onvergankelijken lichts. Een traan welde echter in zijne oogen, en die traan was vermogend genoeg van hem weder tot de aarde terug te voeren, die nu [let wel!] Domenichino's hart vol liefde aan haren oneindigen boezem geprest hield.’ D. I, bladz. 25. Dat men nu toch eens zegge, wat het is, dat de aarde het hart van Domenichino aan haren boezem, en dat wel eenen oneindigen boezem, prest. - De St. Pieterskerk te Rome heet herhaaldelijk: tempel van Zebaoth. Als men iets schrijft, moet men er ook iets bij denken; anders krijgt men holle gezegden, die klinken als ledige vaten, maar ook ledig zijn van zin. Bombario!

De vertaling draagt de blijken van den Hoogduitschen oorsprong van het boek. Disch voor tafel, leef wel, muichelmoordenaar, stilet voor dolk, enz. enz. Schoonzuster voor stiefzuster is ook geen goed Nederduitsch.

Wij zouden aan dezen Roman onregt doen, wanneer wij beweerden, dat er niets goeds in is; integendeel, wij lazen vele, die minder zijn; maar dat meesterstuk kunnen wij er waarlijk niet in vinden. Dat zal daaraan haperen, dat wij niet behooren tot de lezers, die de Vertaler aan dit boek toewenscht, ‘dezulken, die in staat zijn, den Schrijver te begrijpen, die niet slechts de daadzaken of gebeurtenissen op zich zelve willen leeren kennen, maar die ook oogmerk en gevolg verstaan en den diepen zin weten te vatten: geene alledaagsche lezers, maar de zoodanigen, welke met hun gansche gevoel lezen, en genoegzame fantasie en innerlijke kracht bezitten, om zich in den toestand te verplaatsen van de voorkomende personen.’ Wanneer ons oordeel hem misschien een weinig streng dunkt, geve hij zichzelven de schuld: zijne opvijzeling lokte het uit.