Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

De Unie van Utrecht. Eene Voorlezing, door Mr. J.J. Hinlópen, Regter in de Arrondissements Regtbank van Amersfoort. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1843. In gr. 8vo. 44 bl. f : - 50.

Is er eene instelling in de geschiedenis der volken, die door de nakomelingschap verschillend is beoordeeld, dan is het de Unie van Utrecht. Terwijl wij aan de eene zijde in eenen pieter paulus en den geleerden kluit warme verdedigers van dezelve vinden, wordt zij aan den anderen kant door eenen wiselius een verbond genoemd, waaruit voor de algemeene welvaart steeds weinig goeds kon en veel kwaads moest voortvloeijen; en terwijl de Graaf van hogendorp een veroordeelend vonnis over de Unie uitsprak, door haar een gedenkstuk der geringe vorderingen van den menschelijken geest en der ware staatkunde te noemen, is het weder de beroemde Pruisische Minister van Buitenlandsche zaken ancillon, die haar beschouwt als een verdrag, dat den grondslag van die magt en dat aanzien gelegd heeft, waartoe Nederland voorheen zich heeft weten te verheffen.

In aanmerking nemende het verschil van oordeel over de waarde van dit merkwaardig verbond, kwam het den Heere hinlópen niet ongepast voor, om de Unie van Utrecht tot onderwerp te kiezen ter vervulling eener spreekbeurt, te meer daar thans, zoo als hij wêl zegt, de geschiedenis van de Republiek der Vereenigde Nederlanden een gesloten geheel is, en men dus op het ware standpunt staat, om kalm en onpartijdig de geschiedenis der vaderlandsche instellingen te verklaren. Het onderwerp, over dien band van eendragt tusschen de zeven verschillende provinciën, het bolwerk waarachter, als het ware, onze vaderen den bangen worstelstrijd tegen Spanje voortzetteden en met kracht volhielden, is zeer belangrijk, en de Schrijver kwijt zich, onzes oordeels, verdienstelijk van zijne taak; terwijl wij met de slotsom van zijn onderzoek instemmen, ‘dat de oorzaak van het verschil der beoordeeling van de waarde der Unie van Utrecht daarin te zoeken is, dat men geen onderscheid heeft gemaakt

[p. 335]

tusschen dat verbond als grondslag der vereeniging tegen Spanje, waartoe het bij deszelfs ontstaan enkel en alleen heeft moeten dienen, en tusschen het later gebruik, dat men er van gemaakt heeft, toen men het als grondslag van vereeniging van het voormalig Gemeenebest liet doorgaan: voor het eerste doel was de Unie volkomen berekend, voor het laatste te eenenmale ongeschikt; omdat de omstandigheden van den tijd niet meer dezelfde waren en het inwendig staatsbestuur der Nederlandsche landschappen veranderingen ondergaan had, die niet gunstig op de door de Unie gevestigde generaliteit werkten.’

De redevoering is in vloeijenden stijl geschreven, en moge ook niet te vergeefs, in onze dagen, de blijken vernieuwen, wat eendragt en vaderlandsliefde vermogen, en ten spoorslag verstrekken, om, waar het de redding des dierbaren geboortegronds geldt, niet achter te blijven in bijstand en hulpe, geleid door een regtschapen en verlicht bestuur en beschermd door den Regeerder der wereld.