Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Beknopt overzigt van het Gevangenisstelsel in Nederland, in verband met dat van afzonderlijke opsluiting; door een gerehabiliteerd Gevangene. Te Amsterdam, bij J.H. en G. van Heteren. 1843. In gr. 8vo. 79 bl. f : - 75.

De Schrijver van dit overzigt toont de geschiktheid te bezitten, om zijne denkbeelden, op eene allezins beschaafde, ordelijke wijze en in eenen goeden stijl, voor te dragen; terwijl eene twaalfjarige duurgekochte ondervinding hem, als voormalig gevangene, thans gerehabiliteerd, eenige bevoegdheid geeft tot het mededeelen zijner gedachten nopens de Nederlandsche gevangenisinrigting.

Rec. bezigt dit woord, vermits hij ongaarne, met den Schrijver, het hier te lande bestaande den naam van gevangenisstelsel zoude willen geven. Zijns inziens bevat toch het Koninklijk Besluit van 21 Nov. 1821 niets meer dan reglementaire en administrative bepalingen, volgens welke het beheer over de gevangenissen op eenen, vroeger onbekenden, eenparigen voet is geregeld geworden. Hierdoor zijn, wel is waar, belangrijke voordeelen verkregen, vooral in betrekking tot eene gewenschte eenheid van bestuur; maar, met dat al, bleef het tot hiertoe Nederland ontbreken aan datgene, wat men, in eenen wetenschappelijken zin, onder den naam van gevangenisstelsel verstaat.

In de eerste Afdeeling van dit stukje onderzoekt de Schrijver, wat genoemd Koninklijk Besluit heeft uitgewerkt, en het resultaat komt hoofdzakelijk hierop neder: Sommige bepalingen zijn nimmer toegepast - andere zijn ten deele of gebrekkig ter uitvoering gelegd - en hier en daar is het verordende, door nalatigheid of misbruik, van geene of geringe beteekenis geworden. In één woord: de weldadige bedoelingen der Regering zijn niet in alle deelen bereikt. Een nieuw en treurig bewijs, hoe weinig baat de doeltreffendste verordeningen opleveren, wanneer er voor derzelver nakoming niet genoegzaam wordt gewaakt.

Bij de lektuur der tweede Afdeeling worden wij, aan de hand eener twaalfjarige ondervinding, met het gevangenisleven bekend gemaakt, en daarbij leeren wij de rampzalige

[p. 325]

gevolgen onzer bestaande inrigting, in het ongehinderd bijeenzijn en verkeer der veroordeelden, in al hunnen omvang kennen; alhoewel de Schrijver daarbij zonder overdrijving en met gepaste kieschheid te werk gaat. Rec. onthoudt zich van het vermelden van bijzonderheden, die den stempel der waarheid met zich dragen; de lezer raadplege daartoe het geschrift zelf; en, herinnert het hem de getrouwe schildering van het gevangenisleven, door e. sue, in de Mystères de Paris, geleverd, dan zal hij de treurige overtuiging bekomen, dat ook Nederland zijne la Force's kan aanwijzen.

In de derde Afdeeling wordt beknopt gewag gemaakt van eenige, sedert 1821, ingevoerde verbeteringen in het beheer der gevangenissen, waaromtrent Rec. mede niet in bijzonderheden zal treden. Ondanks die verbeteringen verklaart de Schrijver, naar zijne innige overtuiging, en op grond eener duur betaalde ervaring, zich onvoorwaardelijk vóór het stelsel van Pennsylvanie, anders gezegd, dat der afgezonderde opsluiting der veroordeelden.

De Schrijver schijnt den wensch te koesteren, dat onze hedendaagsche Philantropen zich, slechts voor eenige dagen, in deze of gene onzer groote gevangenissen mogten doen opsluiten, ten einde, dag en nacht, met de gevangenen, als hunne lotgenooten, te verkeeren en alzoo het karakter, de inborst en de levenswijze der veroordeelde bevolking te bestuderen. (Bl. 2.) 't Kan zijn, dat dit, voor zoogenaamde pseudo-Philantropen en Theoristen, welligt, eene nuttige zijde zoude kunnen hebben; maar voor den echten menschenvriend, die, als een vriend der waarheid, zich door de ervaring laat besturen, en daardoor bekend is met den nacht van het gevangenisleven, zou zulk een vertoeven in den kerker weinige vruchten opleveren. Aan Rec. zijn Philantropen bekend, voor wie de Schrijver niets heeft medegedeeld, dat hun onbekend was, en hetwelk zij niet met menig voorbeeld, uit eigene ervaring, zouden kunnen aanvullen. Maar daarenboven: dacht de Schrijver wel behoorlijk na, toen hij den vermelden wensch ontboezemde? - Hij, die gevangenen en gevangenissen zoo naauwkeurig heeft leeren kennen, zal toch moeten toestemmen, dat de welopgevoede, beschaafde, deugdzame man, die, met de opgegevene bedoeling, eenen kerker binnentrad, al aanstonds en bij de gansche gevangenbevolking, als een oningewijde,

[p. 326]

een verklikker, een verdacht wezen, een valsche broeder bekend en gewantrouwd zoude worden; terwijl doortrapte boosdoeners een gedrag zouden huichelen, dat het hunne niet is, ten einde den menschlievenden bezoeker, ná zijn inspectiebezoek, te bespotten en te verguizen. Of werd hij, al dadelijk, de speelbal van onverlaten, dan zou de echte Philantroop slechts de bevestiging verkrijgen van hetgeen hem, sedert lang, bekend was. - Neen; veeleer zou zulk een bezoek (ware hetzelve uitvoerbaar) voordeelig voor de zoodanigen zijn, die, uit onkunde en vooroordeel dwalende, het stelsel der afgezonderde opsluiting miskennen en afkeuren, en die, hetzelve geheel verwerpende, daardoor toonen, dat zij onbekend zijn met den gruwelnacht van het gemeenschappelijk gevangenisleven.

Zeer behartigenswaardig is hetgeen door den Schrijver nopens de zoogenaamde cantines en pistole, het zakgeld en de uitgaanskas, gezegd wordt. Een en ander verdient, bij eene hervorming van onze gevangenisadministratie, als tot grove misbruiken aanleiding gevende, ernstige overweging. Er is alle grond om te verwachten, dat het Hoog Bestuur, door de aanneming en invoering van het Pennsylvanisch stelsel, al die misbruiken geheel zal voorkomen. Twee Gecommitteerden, de Heeren van gendt, Ingenieur voor den Waterstaat, en warnsinck, Architect, hebben onlangs, op last van het Gouvernement, de Pennsylvanische gevangenissen in Engeland en Schotland bezocht, en omtrent dezelve de meest voldoende berigten ingewonnen. Inzonderheid is al wat, in sommige geschriften, nopens meerdere ziekten, sterfgevallen, zelfmoord en waanzin, als vruchten van genoemd stelsel, door de tegenstanders van hetzelve, gezegd is, geheel ongegrond en strijdig met de waarheid bevonden; en er bestaat dus geen grond van bezwaar tegen een stelsel, hetwelk in het Britsche Rijk, door de ervaring, zoozeer is aanbevolen, dat er, óf in nieuw aangebouwde, óf in reeds bestaande gestichten, bereids 6000 cellen in gereedheid gebragt en bevolkt geworden zijn. Mogt dit stelsel ook hier te lande worden aangenomen en ingevoerd, dan zouden ook de weldadige gevolgen daarvan niet achterblijven.

De beknoptheid en zaakrijkheid van het door den Schrijver geleverd overzigt doet hetzelve min vatbaar zijn voor eenig uittreksel; maar, naar het oordeel van Rec., verdient dit werkje in deszelfs geheel gelezen, en, in dezen tijd vooral,

[p. 327]

de medegedeelde opmerkingen en wenken behartigd te worden.