Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

[p. 284]

Gaston van Foix. Een Gedicht door F.H. Greb. Te 's Gravenhage, bij W.P. van Stockum. In gr. 8vo. X en 51 bl. f : - 60.

De overlevering verhaalt, dat de jeugdige gaston de foix, zich en zijner moeder de liefde van zijnen vader wenschende terug te verschaffen, van zijnen oom karel den Booze, Koning van Navarre, een poeder ontving, welks gebruik de verlangde uitwerking op den ouden gaston zou te weeg brengen. De jongeling ontdekte zijn geheim aan zijnen basterdbroeder, en deze verraadde het zijnen vader. Het poeder werd onderzocht en bleek geen toovermiddel, maar een doodelijk vergift te zijn, dat de jeugdige gaston onwetend zijnen vader zou hebben toegediend. Deze vader, aan een boosaardig opzet geloovende, liet den zoon in de gevangenis werpen, waar deze alle voedsel weigerde en zich dood hongerde, ondanks de zelfs geweldige pogingen van den vader, om hem van dat besluit af te brengen.

Het is deze geschiedenis, die de Heer greb zich ter behandeling heeft verkozen, daartoe opgewekt door het zien van eene schilderij van den Franschen schilder jacquand. De keuze komt ons niet zeer gelukkig voor. De jonge gaston is moeijelijk tot een voorwerp van groote belangstelling te verheffen. Er is in zijne voorafgegane daad iets onnoozels, dat op den ongelukkigen knaap met zekere minachting doet nederzien, en de Heer greb heeft dat niet verminderd door het verhaal, dat hij hem van zijn vroeger leven in den mond legt, wat hem insgelijks iets weekelijks geeft, iets, weinig geschikt, om hem de held van een dichtstuk te doen zijn. De daad zelve, die het eigenlijke onderwerp van hetzelve uitmaakt, is ook niet genoeg gemotiveerd, en nadat de jongeling zijne biecht heeft afgelegd, begrijpt men nog niet, waarom hij dan toch eigenlijk zich dood hongert. De Dichter heeft wel gepoogd daarvoor reden te geven; maar die reden bevredigt niet. Zij ware voldoende, om gaston's gedrag te regtvaardigen, zoo b.v. zijn vader hem ter dood had gedoemd, en hij door de ontdekking van het snoode opzet van den broeder zijner moeder zijn leven niet wilde koopen. Maar hoe hier zijn vrijwillige dood iets baten kan, begrijpt de lezer niet, en hij trekt medelijdend de schouders op over de dwaze handelwijze van den jongeling, te meer

[p. 285]

nog, daar de Dichter na zijnen dood den vader laat verschijnen, om vergiffenis te schenken, en daardoor zelf het onberadene van des jeugdigen gaston's gedrag levendig doet gevoelen. Dat gedrag, als geenszins eene noodzakelijke, grootsche zelfopoffering, die een waardig, anders onbereikbaar doel heeft en bereikt, is nu een noodelooze zelfmoord, die van een zwak verstand getuigt, en wekt niet zoodanige gewaarwordingen op, als de Dichter voor zijnen held verlangt.

Met dit gebrek in het onderwerp hangt ook het gebrekkige der behandeling zamen. Deze is te weekelijk, zonder kracht, niet met de noodige fikschheid. De verzen zijn dikwijls vloeijend en gemakkelijk, en, als eene proeve, tevens ter bevestiging van het boven gezegde, schrijven wij de regels uit, waarin gaston het doel van zijnen zelfmoord openbaart. (Bl. 37.) Hij spreekt van zijnen vader, die vroeger zijne moeder heeft verstooten:

Wie weet - want God is goedertieren! -

Als eens die vlam heeft uitgewoed,

Wat liefelijke zonnegloed

Nog d' avond van zijn dag zal sieren;

Of aan het einde van dien dag

De liefde nog niet keeren mag!

Dan was voor 't minst nog eenmaal 't leven

Mijne arme moeder kalm en zacht,

En bij het ingaan van den nacht

Zou haar welligt een glans omgeven

Op aard niet meer door haar gewacht.

O hemelsche avondstond voor beiden;

Die 't brandend middaguur vergoedt!

O dauw voor 't schier gezengd gemoed!

Zoel windeke, dat zelfs het scheiden

Als door een Englenzang verzoet!

En nu - één woord slechts van mijn mond,

Een enklen naam in drift gesproken -
Voor eeuwig is de band verbroken,

En aaklig zwart die avondstond!

Of was de schrikbre koningsnaam

De naam niet van een valschen broeder?
Wierp hij den schijn niet op mijn moeder,

Als zwoer zij met den booze zaam?

Neen 'k zou den laatsten straal niet rooven,

[p. 286]

 

Die moeders hoop nog overschoot,

 

'k Zou 's vaders dood de hoop niet rooven,

 

En daarom koos ik zelf den dood.

 

 

 

En daarom zie ik kalm te moe

 

Den dood mij langzaam nader treden -

 

God weet, waarvoor ik heb geleden;

 

'k heb christus om genâ gebeden,

 

En sluit vertrouwend de oogen toe.

Wij eindigen met den wensch, dat de Heer gree bij eene volgende keuze gelukkiger moge zijn.