Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Kunstenaarsreisje door Limburg en België in het jaar 1841. Te Amsterdam, bij J.M.E. Meijer. 1843. In gr. 8vo. 193 bl. f 1-80.

Dit reisje, ofschoon de plaatsbeschrijvingen niets bijzonders meer behelzen, dan wat wij bij anderen, die dezen uitstap maakten, aantreffen, is levendig en onderhoudend geschreven. Het zijn kunstenaars, die, met gevoel voor het schoone der natuur, en met de zucht om van hare tooneelen voor penseel en verwen partij te trekken, dit reisje afleggen; waardoor men dan ook, wat men hier aan uitvoeriger plaatsbeschrijving mist, vergoed ziet door schilderachtige beschrijving van de omstreken van Maastricht, Luik, Dinant e.d.; terwijl het geheel gestoffeerd is met eigenaardige ontmoetingen of kleine geschiedkundige opmerkingen, die een aangename tint over het werkje verspreiden. Wat de kunstenaars ons van de schoonheden der natuur mededeelen, vinden wij bevallig voorgedragen. Wij hadden wel gewenscht van de kunst zelve en van verzamelingen, die door de reizigers slechts met een enkel woord soms maar genoemd worden, iets meer te vernemen. Zij spreken, b.v. bl. 22, van Maastricht en melden: ‘In Maastricht is de kunst zeer geacht; wij werden dus als kunstenaars allervoordeeligst behandeld, elk, die maar eenige kunst bezat, noodigde ons ter bezigtiging uit, of bood zich aan, ons bij dezen of genen te introduceren.’ Rec. las met belangstelling voort, daar hij wel iets meer van die Maastrichtsche kabinetten verlangde te weten, doch vond zich teleurgesteld; want, nadat er nog berigt wordt, dat ook de dames heel aardig over de kunst weten te praten, volgt er dadelijk op: ‘De avond viel, de zon had afscheid genomen’ enz. Meermalen heeft Rec. deze teleurstelling ondervonden; en het zoude toch zeer welkom zijn geweest; te meer, daar de beschrijving van het kabinet van den Hertog van aremberg toont, dat de reizigers smaak-

[p. 274]

vol de tafereelen der meesters weten voor te stellen. De aanwijzing van goede hôtels en geschikte reisgelegenheden is hier voorhanden; en daar wij ons het reisje van Mevr. van meerten, geb. schilperoort, door het Koningrijk der Nederlanden en Luxemburg herinneren, en er bij denken aan de aanteekeningen op eene reis door België langs de Maas in 1825, door Ds. sprenger van eyk, zoo kunnen wij dit werkje, als met de genoemden een bevallig geheel uitmakende, hier en daar nuttige en wetenswaardige aanvullingen leverende, wel aanbevelen.

Wat verder de gevoelens der reizigers over kunst en kunstaanmoediging betreft, deze kunnen wij wel beamen. In den laatsten tijd is echter de beoordeeling over kunst en schilders zóó zeer geen ‘zouteloos gekrabbel’ te noemen ‘door menschen, die kennis noch onpartijdigheid bezitten,’ als o.a., bl. 97, nog al kras gezegd wordt. Men heeft korteling in goede beoordeelingen, zoo als ze b.v. in de Kunstkronijk worden aangetroffen, de schilders, en met regt, bedachtzaam gemaakt op die zucht van navolging, op die verkeerde denkbeelden van kleur en effect, die vooral in de werken van onze jeugdige schilders doorstralen, doch waarvan zij gelukkig terugkomen, om het fantastische en eene natuur, door hen op hun atelier geschapen, te doen verdwijnen voor waarheid van voorstelling en toon.

Het werk van den schilder j.f. christ, die het boekje met afbeeldingen van het kasteel Mondave, van een gezigt aan de Maas bij Maastricht en van de rots Baijard versierde, toont - en wij zagen het ook in zijne schilderijen - dat hij de natuur meer dan zijne verbeelding tot zijne leidsvrouw neemt. Als eene kleine proeve van natuurbeschrijving diene wat onze reizigers, in het Maas-dal, waar de Baijard voor hen ligt, vertoevende, deswege mededeelen. ‘Onze weg leidde ons al dieper het dal in, en bragt ons in eene weide, waar een fraaije schimmel met haar veulen vreedzaam graasde. Hier zetteden wij ons in de schaduw van forsche notenboomen neder, om het klassiek geval, dat zich aan ons oog aanbood, te teekenen. De schoonste rotsen, die de verbeelding van both of berchem kon scheppen, vormen den voorgrond; haar voet is met vruchtbare wijnranken omslingerd; boven langs dezelve loopt een ijzingwekkend pad, en van deszelfs eenen top geleidt eene kleine brug naar den anderen. Deze rotsen waren kantig verlicht;

[p. 275]

gloeijend wisselden de schaduwtooneelen met koele reflectiën af, terwijl donkere holen de toetsen uitmaakten, en zoo den teêrgekleurden middel (n) grond, wiens rotsen in eene kunstige azuren schaduw gehouden waren, terughield. Hier en daar was de rots, als door de hand van den smaakvollen kunstenaar, met struiken en allerlei schakeringen van groen getooid, gloeijend als met goud gehoogd ... vertoonden zich de beuken, door de zomerzon en de hitte, die van de rots terugkaatst, bruin geroost, terwijl meer naar beneden, de pril-groene esschen, met zilver gedaagd, het oog bekoorden.’ Men zou hiernaar kunnen schilderen!

Te bejammeren zoude het ook zijn, wanneer in de tafereelen onzer reizigers zulke zonder effect aangebragte partijen voorkwamen, als waarop Rec. eene enkele maal in den schrijfstijl stootte, b.v. van het slagveld van Waterloo sprekende, bl. 134: ‘Slagveld, vreesselijk woord voor den gevoeligen mensch, die in den geest de pijn stillende zode opheft, en de eenzaam zonder deelneming verbloede harten aanschouwt, die dezelve bedekt!’ Hier heeft, bij eene overgevoeligheid, de klank der woorden hen misleid, zoo als men soms wel eens, door eene valsche kleur, eene anders verdienstelijke compositie in uitdrukking denkt te verhoogen. Rec. vond ook ergens van eene grasvlakte met runderen bevolkt: bevolken zegt men alleen van redelijke schepselen: bedekt ware hier het woord geweest.

Wij kennen al de kunstenaars niet, die dit reisje gemaakt hebben; maar wij eindigen onze aankondiging met den wensch, dat zij, als Landschapschilders, de eer van onze Hollandsche school mogen handhaven, gelijk een a. van de velde, ruisdaal, hobbema, both en anderen haar ten sieraad zijn geweest.