Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Pleitrede over het wettig voortdurend bestaan van het Domaniaal Tiendregt, bijzonder ten aanzien der zoogenaamde Novaliën in de Provincie Noord-Braband, door Mr. J.F. Mauritsz Ganderheyden, 's Rijks-Advokaat te 's Hertogenbosch. Met een' Brief van Prof. J.R. Thorbecke aan den Schrijver. Te 's Hertogenbosch, bij P.R.D. Muller. 1843. In gr. 8vo. XII en 151 bl. f 1-50.

Ook naar ons inzien, wordt door Mr. ganderheyden overtuigend aangetoond, dat het Domaniale Tiendregt, bijzonder ten aanzien der zoogenaamde Novaliën, niet slechts in Holland, maar geheel het Rijk door, en wel onder anderen ook in Noord-Braband een voortdurend wettig bestaan heeft; ja, dat Art. 25 der algemeene beginselen van de Staatsregeling des jaars 1798, houdende afschaffing van alle uit het Leenstelsel afkomstige regten, het leenroerige tiendregt er onder begrepen, op de in ons vaderland geheven wordende tienden nergens, of bijna nergens, van toepassing is. Immers ook zóódanige tienden, welke de Staat, als opvolger in de regten der Geestelijkheid, verkregen heeft, waren weder van de Vorsten in handen der Geestelijkheid overgegaan geweest, en die Vorsten hieven dezelve oorspronkelijk niet krachtens het Leenregt, maar krachtens overeenkomst met degenen, aan welken zij op die voorwaarde woest liggende gronden ter bebouwing afstonden. Die wijze van uitgifte nu was deels in het oud-Germaansche, deels in het Romeinsche regt, bij de uitgifte der landen van den Keizer of het Rijk aan veteranen, vrije coloni enz. gegrond, en klimt op tot tijden, in welke men van heel het

[p. 222]

naderhand ontstane Leenregt nog geen denkbeeld had. Allen Regtsgeleerden, leden van hooge Staatscollegiën en grondeigenaren prijzen wij deze pleitrede aan, omdat daarin de zaak afdoende wordt behandeld, en noodelooze pleitgedingen alzoo zullen worden voorgekomen. Eene schets van den inhoud, zou zij iets beteekenen, zou eene kleine verhandeling worden, en toch het nalezen der pleitrede zelve niet overbodig maken. Al wie in de zaak belang stelt bestudére dus het stuk, gelijk het is.

Doch, al is nu de slotsom gegrond, is zij echter in zeker opzigt niet treurig? Wordt de landbouw door het bestaan der tienden niet gedrukt en in zijne ontwikkeling gestremd? - Wie daaraan twijfelen mogt, leze en herleze in het tweeden deels eerste stuk van het Tijdschrift voor Staathuishoudkunde en Statistiek door Mr. b.w.a.e. sloet tot oldhuis, bl. 15 tot 43 ingesloten, het Rekwest (lees Request) aan Z.M. den Koning aangeboden door landbouwers in Zuid-Beveland, over het afkoopen der tienden of het veranderen derzelve in grondrenten, met eene ophelderende Memorie, waarachter dan nog volgt het niet minder belangrijk Advies van de Commissie van Landbouw in Zeeland.

Volgens Art. 802 van het Burg. Wetb. zijn de bepalingen nopens afkoop van tienden enz. alleen toepasselijk op de zoodanige, als na de invoering van dat wetboek zullen worden gevestigd of voorbehouden; doch daar de landman, naar mate hij zijne tiendpligtige akkers, welke niet onder de rubriek van 802 vallen, verbetert en meer vruchtdragende maakt, ook des te meer moet uitkeeren, zoo drukt die tiendpligtigheid op de nijverheid en verlamt haar, ja, zij schrikt den landbouwer af van het maken van kosten tot eene verbetering van zijn land, die hem bijna niet baten kan, daar hij zelf die kosten mist, en de tiende niet van de zuivere, maar van de bruto opbrengst geheven wordt. Al ware door grondlasten, dijkgeschot, hypotheekrente, daggeld aan arbeiders enz. de waarde van negen schoven bijna verbruikt, de tiende, of bij wijziging de elfde, komt aan den tiendheffer. Het is dus niet slechts 10 pct. van de overwinst, maar 10 pct. van hetgeen een akker onzuiver oplevert, en uit de hem blijvende 9 pct. moet de landbouwer, zonder dat de tiendheffer er in deelt, al zijne uitgaven bestrijden.

Mogt de wetgeving spoedig hierin voorzien! Zoo wel het

[p. 223]

belang van den tiendheffer als van den tiendpligtige vordert zulks. Immers, wordt het Advies van de Commissie van Landbouw in Zeeland gevolgd, dan zouden alle tienden in vaste grondrenten, in den geest van art. 799, 4de of laatste lid van het Burg. Wetb., worden veranderd. De tiendheffer weet dan, welke som hij jaarlijks te vorderen heeft, en kon, bij gebreke van betaling, het daarmede belaste land er voor aanspreken; en de landbouwer, wetende wat hij jaarlijks voldoen moet, hetzij zijn akker veel of weinig opbrenge, krijgt uitsluitend belang bij de verbetering van zijnen grond: want hoe meer deze hem oplevert, hoe meer winst hij heeft, zonder daarvoor iets meer te moeten betalen.