Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Theodori Ryckiï, Joh. Georgiï Graeviï, Nicolaï Heinsiï ad Adrianum Blijenburgum et Adriani Blijenburgi ad diversos Epistolae ineditae. Edidit Commemorationem meritorum gentis Blijenburgicae in patriam litterasque et annotationes G.D.J. Schotel. Hagae Comitum, apud P.H. Noordendorp. 1843. In 4to. 123 pag. f 3-50.

De met lof bekende g.d.j. schotel biedt in de uitgave van sommige brieven, aan of door adrianus blijenburg in de laatste helft der zeventiende eeuw geschreven, alsmede in de mededeeling van eene breedvoerige genealogisch gestelde vermelding der verdienstelijkste leden van het geslacht van blijenburg, aan het letterlievend publiek eene welkome gelegenheid aan, om zoo uit de schriften der geleerden, die ons vaderland met zoo nuttige bearbeiding der onderscheidene vakken van wetenschap toenmaals verrijkt hebben, als uit de opsomming van het voor vaderland of wetenschap verdienstelijks verrigte door de leden van een met regt hooggeërd geslacht, een' rijken oogst van kennis op te zamelen, welke de daaraan bestede tijd en moeite

[p. 185]

meer dan beloont. - Heeft de Uitgever niet geschroomd te verklaren, dat de door hem in het licht gegevene brieven hem een wezentlijk genot verschaft hebben: wij aarzelen geenszins, om te verklaren, dat wij door die uitgave wezentlijk dat genot zijn deelachtig geworden.

Wij treffen dan hier vooreerst aan, eene welgestelde voorrede van den Uitgever, die billijk eene opdragt inhoudt aan de Hoogleeraren der Letterkundige Faculteit te Leyden; terwijl ten slotte dankbaar herdacht worden de wel willendheid van eenen collot d'escury, hoeufft en van den brandeler, ter gelegenheid van het verstrekken zoo van de manuscripten zelve, als van inlichtingen. Ook worden de Heeren bergman en grim voor bij deze uitgave bewezene diensten bedankt.

Daarna deelt de Schrijver vijf brieven mede, alle geschreven door den Leydschen Hoogleeraar van de Geschiedenis en Welsprekendheid, aan adriaan blijenburg, Heer van Naaldwijk, in de jaren 1673, 1674, 1675, 1677 en 1679; in welke brieven gehandeld wordt over onderwerpen van verscheiden aard, doch in welke tevens op een' vertrouwelijken voet de beoordeeling van velerlei personen en zaken voorkomt. Een facsimile van een dezer brieven wordt aan het einde van het werk gevonden. - Hierop volgt een brief, door den beroemden Hoogleeraar graevius ten jare 1674 aan a. blijenburg geschreven. Deze brief, even als die van theodorus rijcke, draagt blijken van den kommer, waarin men destijds over 's lands toestand verkeerde, ofschoon beider uitzigt op betere tijden zich schijnt te verbinden aan den persoon van willem III. - En facsimile van dien brief wordt aan het einde des boeks geleverd. - Van grootere uitgebreidheid dan die van rijcke's brieven, is de verzameling der brieven, door nicolaas heinsius aan blijenburg geschreven. Deze brieven, vijfentwintig in getal, dragen verschillende dagteekeningen; zij klimmen tot het jaar 1648 op en loopen tot het jaar 1680. Ettelijke brieven zijn door heinsius tijdens zijne zendingen geschreven, andere, en wel de meeste, blijken uit Vijanen aan de Lek naar 's Hage of Dordrecht verzonden te zijn: toen de groote geleerde, aan het ziekbed geklonken, wel naar het ligchaam, doch niet naar den geest krank, aldaar in eenzaamheid zijne dagen sleet. Al getuigde blijenburg zulks niet in zijnen brief aan graevius (de 9de, zie bl. 57) dan nog

[p. 186]

zouden zoo wel zijne brieven als zijne menigvuldige schriften daarvan het beste bewijs leveren. In deze brieven heerscht een toon van hartelijkheid en vertrouwelijkheid, die zoo heerlijk het karakter zoo wel van heinsius als dat van blijenburg doet uitkomen, dat men onwillekeurig verscheidene zinsneden met het grootste genoegen herleest, om des schrijvers gevoelens des te beter te kunnen begrijpen en te deelen. Die brieven zijn tegelijk van wezentlijk nut, zoo voor de kennis van de toen in het licht verschenen boekwerken, waarover het oordeel wordt medegedeeld, als over den toenmaligen toestand, waarin tijdens den oorlog met Frankrijk de letterkundigen, in alle streken van Europa, tot elkander onderling zich bevonden. - Maar merkwaardig zijn die brieven ook, om de vrijgevigheid en onpartijdigheid, waarmede de letterarbeid van andere geleerden hier door heinsius beoordeeld wordt. Een elftal brieven van adriaan blijenburg besluit deze verzameling. Aan stijl en inhoud herkent men hier den fijn beschaafden man, die niet enkel op het staatstooneel, maar ook in de geleerde wereld, eene niet onaanzienlijke, maar tevens ook welverdiende plaats verlangt te bekleeden. Met welke hartelijkheid, en toch zonder te ver gedreven ingenomenheid, beveelt hij zijnen ter studie gezonden' zoon aan den Hoogleeraar graevius aan! - met welke uitgezochte beleefdheid noodigt hij, (in eenen anderen brief) den kanunnik gramaeius te Keulen uit, om eenige met zijn familiewapen gestikte kussens, uit de nalatenschap van een' zijner naastbestaanden afkomstig, aan hem af te staan! En dan die hartelijkheid en dienstvaardigheid, die vertrouwelijkheid, die hij aan den dag legt in zijne brieven aan heinsius: zij doen ons den verdienstelijken staatsdienaar en geletterde schier onwillens beminnen.

Nog treffen wij hier aan, eenige, waarschijnlijk naar eene door damas blijenburg in 1580 opgestelde geslachtslijst, en uit bijzondere papieren vervaardigde aanteekeningen, houdende vermelding, waardoor ettelijke familieleden zich bijzonder verdienstelijk hebben betoond, hetzij in de dienst des vaderlands, hetzij in de geletterde wereld. En het doet genoegen, eene lange reeks van der vermelding waardige mannen uit dit geslacht, dat steeds de stad Dordrecht tot sieraad verstrekte, hier te mogen aantreffen.

Maar wat vooral wel als hoogst lofwaardig behoort vermeld te worden, is de ijver, en de onvermoeide arbeid, en

[p. 187]

de belezenheid, waarvan de geleerde Uitgever dezer brieven ons zulke doorslaande blijken heeft gegeven, in zijne aanteekeningen op den door hem aan het licht gebragten schat; want wij vinden hier niet maar vermeld, wie de in de brieven en in de Blijenburgsche geslachtsvermelding voorkomende personen waren; maar ook, wat deze al nuttigs verrigt hebben; het zij in de uitgave van Latijnsche of Grieksche werken der classieke schrijvers, het zij in de uitgave van eigen letterarbeid. Die aanteekeningen verwijzen voorts naar de werken, waarin men of levensbijzonderheden van of beoordeelingen over die personen vinden kan. Soms ook houden zij verklaringen in van door de onderscheidene briefschrijvers vermelde zaken; zoodat die brieven enz., welke op zichzelve groote waarde hebben, door de ophelderende aanteekeningen in waardij zijn toegenomen, omdat zij daardoor voor allen verduidelijkt zijn. Wij gelooven dan ook gaarne, dat de Heer collot d'escury groote dienst heeft gedaan met zijne manuscripten aan den Heer schotel toe te vertrouwen, doch dat hij nog grooter dienst aan den lande bewezen heeft, door aan den Heer schotel toe te staan, om dezelve met zijne aanteekeningen aan de drukpers toe te vertrouwen. Wij vertrouwen, dat de uitgave van een werk, dat door kenners op hoogen prijs zal gesteld worden, aan den Heer schotel die belooning ruimschoots zal doen toekennen, welke voor een beminnaar der letteren het streelendst en het aangenaamst is; en wij besluiten dit ons verslag met den wensch, dat dit werk in veler handen komen moge, en tot spoorslag moge strekken voor anderen, die of in het bezit van kostbare manuscripten zijn, of die den moed en den aanhoudenden ijver hebben, om door hunne nasporingen iets toe te brengen tot meerdere en algeheele bekendheid met personen en zaken, die men veelal tot hiertoe slechts van eene zijde heeft kunnen leeren kennen. - De uitgave zelve is net, op goed papier met een zindelijke letter gedrukt; en de facsimilés zijn met zorg bewerkt; een en ander strekt tot aanbeveling.