Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Proeve eener beschrijving van het gebied van Palembang, (zuidoostelijk gedeelte van Sumatra) door W.L. de Sturler, Ridder der M.W.O. vierde klasse, gepensioneerd Majoor van het Nederlandsch Oostindisch Leger. Te Gro-

[p. 84]

ningen, bij J. Oomkens. 1843. In gr. 8vo. 210 bl. f 2-50.

Onze Oostindische bezittingen zijn voor het vaderland van het hoogste belang; op haren bloei is, ten deele althans, de hoop gevestigd, wanneer wij uitzien naar eenen tijd van meerdere welvaart en naar uitkomst uit de finantiéle bezwaren, waarin wij tegenwoordig verkeeren. Elke bijdrage ter verrijking onzer kennis van dit land moet ons dus welkom zijn; welkom ook aan velen, die van hunne betrekkingen een grooter of kleiner aantal naar Oostindië zien vertrekken. Vooral ten aanzien van Sumatra is onze kennis nog zeer onvolledig, en wij ontvangen met genoegen een werk, dat over een belangrijk gedeelte van dit eiland handelt.

De Majoor de sturler vond onder de papieren van zijnen broeder, den Heer j.e. de sturler, voormalig Adsistent-resident voor de Palembangsche binnenlanden, eene menigte aanteekeningen, deze streken betreffende. Hij zelf had drie jaren te Palembang doorgebragt, en was daardoor te beter berekend, om door eigene herinnering het ontbrekende aan te vullen en van het gevondene een gepast gebruik te maken.

Voor dengene, die niet zelf in Indië is geweest, is eene eigenlijk gezegde beoordeeling van het hier geleverde onmogelijk, en Rec. althans zal zich niet vermeten, over de juistheid en naauwkeurigheid der medegedeelde berigten uitspraak te doen. Wij nemen dit op goed geloof aan, en kunnen alleen eenig verslag geven van datgene, wat hier te vinden is.

In het eerste gedeelte vinden wij eene beschrijving van het land, deszelfs natuurlijke gesteldheid, delfstoffen en dieren. Eenigzins zonderling wordt dit alles voorafgegaan door een overzigt van de geschiedenis des rijks, voor zooverre deze ons bekend is, en waarvan de strijd met de regering der kolonie een belangrijk deel uitmaakt, en door eenige overleveringen aangaande de vroegste historie van het eiland, gelijk deze bij de inwoners zijn bewaard gebleven. Merkwaardig intusschen zijn deze laatsten, niet om daaruit eenige geschiedkundige wijsheid of waarheid te halen, maar als proeven van de mythologie der bewoners en van de buitensporigheid hunner verbeelding. De Schrijver

[p. 85]

heeft dan ook wél gedaan, twee van deze verhalen woordelijk mede te deelen, waarvan het tweede meer schijn van waarheid heeft, en het eerste eene opeenstapeling is van ongerijmde sprookjes. De eerste Javaan, die dit eiland volgens deze overlevering bezocht, bragt negen broeders mede, met wie hij de inboorlingen bevocht. De lucht werd door de lijken der verslagenen zoozeer verpest, dat zij de wijk namen op zee. Terwijl zij daar visschen, raken hunne haken vast, en de oudste, onder water duikende, vindt aan den zijnen eene schoone maagd, de dochter van eenen draak, welke hij ten huwelijk ontvangt. Met haar wordt hij door vader draak in eene dobberende trom opgesloten, totdat zij het tegenwoordige Palembang hadden bereikt. De verdere geschiedenis dezer familie is niet minder rijk aan wonderlijke avonturen, waarin kippen met gouden vederen, zwemmende kokosnoten enz. eene groote rol spelen.

De vroegere geschiedenis van Palembang ligt dus zeer in het duister; en de Schrijver wendt zich daarom liever tot het land zelf, deszelfs natuurlijke gesteldheid enz. Uit zijne berigten blijkt, dat de grond bij uitstek vruchtbaar is en rijk aan natuurlijke voortbrengselen, welke met weinig moeite worden verkregen. Eene menigte rivieren doorsnijden het land, waarvan verscheidene tot op een' aanmerkelijken afstand van zee bevaarbaar zijn, en voor de onderlinge gemeenschap van groot gewigt mogen gerekend worden. Wanneer men daarbij in aanmerking neemt, hoe rijk het land aan kostbare voortbrengselen is, dan gevoelt men, van hoeveel gewigt ook dit gedeelte onzer Oostindische bezittingen kan worden.

Een belangrijk deel van het werk is toegewijd aan de beschouwing van de inlandsche bevolking, over wier vermoedelijk gering aantal men verbaasd staat. In 1824 werd zij geschat op ruim 250,000 zielen. En hoezeer dan ook een paar opmerkelijke stammen aan de grenzen, de Passoemahs en de Orange Koeboes, niet zijn medegeteld, zoo is toch deze berekening zeer merkwaardig, als men bedenkt, dat het Palembangsche rijk eene oppervlakte beslaat van 1030 vierkante geographische mijlen. Als eene der hoofdoorzaken van dit verschijnsel noemt de Schrijver den aard der inlandsche huwelijken. Wil de man niet geheel de slaaf worden van de ouders of bloedverwanten zijner vrouw, zoodat deze het regt hebben om hem te verwerpen en weg te zenden

[p. 86]

met verlies van alles, wat hij bezit, zelfs nadat hij bij zijne gade kinderen heeft verwekt, zoo moet hij zijne bruid van hare betrekkingen koopen. Tot het eerste wordt niet dan noode besloten; het laatste heeft in de behoeftigheid der bewoners dikwijls zijn bezwaar, en dien ten gevolge gaat de jeugd voor beide geslachten veeltijds voorbij, voordat aan een huwelijk kon worden gedacht. Voegt men daarbij de verwoestingen der kinderziekte en de veelvuldige onheilen, door tijgers en kaaimans veroorzaakt, dan zal men althans eenige verklaring van deze geringe bevolking hebben.

Belangrijk zijn de beschouwingen van het karakter, de geaardheid, godsdienstige gewoonten der inwoners, waarbij eene uitvoerige ontwikkeling wordt gevonden der verschillende rangsverdeelingen en onderlinge betrekkingen der onderscheidene standen.

Het derde gedeelte des werks is vooral toegewijd aan eene optelling van de verschillende takken van bestaan, voortbrengselen voor den handel geschikt, en is zeer belangrijk, omdat het ons een overzigt geeft van den rijkdom des lands, en doet zien, hoeveel partij daarvan nog ware te trekken.

Vreemd komt het ons voor, dat de Schrijver deze optelling der handelsprodukten geplaatst heeft tusschen zijne beschouwingen van het volk en deszelfs geaardheid, karakter, verdeeling enz., en zijne schildering van het huiselijke leven en alles, wat daarop betrekking heeft. Gevoegelijker had zich dat aan het vorige aangesloten, en ware daarop de beschrijving gevolgd van de voorwerpen, die het land voor den koophandel oplevert.

Met een kort woord over de vreemdelingen, die zich hier hebben nedergezet, en over de straks genoemde afzonderlijke beide volksstammen, eindigt dit werk.

Behalve eene kaart van Palembang, vindt men hier nog eene plaat, waarop de afbeelding wordt gegeven van eenige wapens en gereedschappen der inboorlingen, en eene andere, waarop eene verklaring is te vinden van het Rentjong-Schrift; voorwaar geene gemakkelijk leesbare taal, bij de gelijkvormigheid der letterteekenen.

Wij kunnen niet meer doen, dan aldus eene schets te geven van den belangrijken inhoud van dit boek, dat rijk is aan zaken, vooral ook van gewigt voor dengene, wiens bestemming hem naar de beschrevene gewesten roept. Voor

[p. 87]

den zoodanige zijn ook de inlandsche benamingen van personen en zaken zeker niet onbelangrijk, waarmede dit boek rijkelijk is doorzaaid, en die voor den gewonen lezer wel eens wat al te menigvuldig voorkomen. Doch ondanks deze bedenking en de aanmerking, door ons op de schikking der zaken gemaakt, bevelen wij deze proeve gaarne allen aan, die in de kennis onzer Oostindische bezittingen belang stellen, en danken den Heer de sturler voor de vlijt, aan de zamenstelling van zijn werk besteed.