Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Gelaatkunde en schedelleer in aanwending gebragt op de muzijk.

Leveren 's menschen gelaatstrekken en deszelfs schedel al dan niet onbedriegelijke kenteekenen, om daaruit den aanleg, de eigenaardigheden en den graad van verstandelijke vatbaarheid van ieder in het bijzonder, en vooral van diegenen, welke zich aan de vrije kunsten der verbeeldingskracht toewijden, met naauwkeurigheid te kunnen voorspellen? Of, met andere woorden, vormen de door lavater en gall gedane en verzamelde waarnemingen eene stellige wetenschap? Over dit punt werd, gelijk men weet, onder de nieuwere geleerden veel getwist, getwijfeld en over en weder gesproken, en zeker zal nog een geruime tijd verloopen, eer het vraagstuk volkomen opgelost is. Middelerwijl mogen de beide volgende Anecdoten, die ons (het berigt is uit de Gazette Musicale) als echt worden medegedeeld, en die zich onmiddelbaar aan twee hoogberoemde mannen in het vak der toonkunst verbinden, een bewijs te meer ten voordeele der physiognomische en phrenologische wetenschap leveren.

Ten tijde, toen gluck begon in het lyrische drama te debuteren, vond hij gelegenheid eene reis naar Zurich te doen, waar lavater destijds juist bezig was den grond van

[p. 400]

eene school te leggen, die naderhand zoo veel geruchts gemaakt heeft. De Duitsche componist had veel van lavater's gelaatkundige nasporingen gehoord, en, zonder juist zelf aan de onfeilbaarheid dier leer te gelooven, zonder aan die waarnemingen en voorspellingen een blind vertrouwen te schenken, had zijne vurige geaardheid, en zijne voor alwat wonderbaar scheen, ligt ontvlambare verbeeldingskracht, hem een levendig belang doen stellen in al het vreemde nieuwe, stoute en schitterende, dat lavater's onderstellingen aanboden. Hij maakte dus van zijn verblijf te Zurich gebruik, om bij den beroemden man een bezoek af te leggen.

Lavater hield zich juist bezig, in zijn kabinet, dat een waar Museum vormde, in hetwelk naauwkeurige afbeeldingen van al de uitstekende mannen van dien tijd gevonden werden, met de uitgebreide correspondentie, waaraan hij het grootste gedeelte zijner ochtenduren besteedde. Hij scheen het binnentreden van den toonkunstenaar niet bemerkt te hebben, en, te zeer afgetrokken door de denkbeelden, die hem bezig hielden, ging hij met brievenschrijven voort, zonder ook slechts eenen enkelen blik op zijnen bezoeker te vestigen. Dit had langer dan een half uur geduurd, en reeds begon de componist ongeduldig te worden, toen op eenmaal lavater zijne blaauwe oogen, waarin verstand en goedhartigheid tevens te lezen waren, op hem rigtte.

‘Wien heb ik de eer te zien, Mijnheer?’ zeide hij.

‘Vergeef mij, Mijnheer,’ hernam gluck al lagchende, ‘vergeef mij, wanneer ik de vraag, welke gij mij doet, niet beantwoord, en eenigermate aan uzelven overlaat die op te lossen. Ik twijfel geenszins, of uw doorzigt en schranderheid zullen u dit gemakkelijk maken. Veroorloof mij dan, u te vragen, niet wie, maar wat ik ben.’

Gluck's oogmerk was klaarblijkelijk, den physiognomist min of meer in verlegenheid te brengen; doch deze was reeds aan dergelijke uitdagingen gewoon, en meer dan eenmaal had hij, bij zoodanige moeijelijke proeven, zegepralen behaald, die zijne talrijke bezoekers in verbazing gebragt hadden. Ook begon hij, zonder over het antwoord van den componist in het minst versteld te schijnen, oogenblikkelijk deszelfs wezenstrekken en gelaat oplettend te bestuderen, en na verloop van eenige minuten besloot hij zijn onderzoek met den uitroep: ‘Neen, ik bedrieg mij niet, gij zijt toonkunstenaar.’

[p. 401]

‘Dat is waar,’ hernam de ander; ‘maar het is eene nog wat te algemeene en onbepaalde aanduiding. Zoudt gij niet het bijzondere vak der muzijk kunnen opgeven, waaraan ik mij meer eigenlijk gewijd heb?’

Op deze nieuwe vraag zweeg lavater eenige oogenblikken en scheen in diep gepeins verzonken; vervolgens antwoordde hij plotseling: ‘Zoo is het; gij zijt componist.... ja, dramatisch componist. De eigenschappen, waardoor gij u onderscheidt, zijn levendigheid, kracht, stoutheid, verhevene gevoelens, groote denkbeelden..... en zie hier,’ vervolgde hij, een prachtig gebonden werk uit eene van de kassen zijner boekerij nemende, ‘ik zou wel eene weddingschap willen aangaan, dat gij deze partituur gecomponeerd hebt.’

Gluck sloeg den blik op het hem voorgehouden werk, en herkende daarin een zijner opera's, onder den titel van den val der Reuzen bekend, en die kort te voren in geheel Duitschland algemeene toejuiching verworven had. De verrassende scherpzinnigheid van den gelaatkundige stortte hem eenigermate in schrik en verbazing tevens.

‘Dit is nog niet alles,’ vervolgde lavater, wiens blik van geestdrift begon te glinsteren en wiens stem met elk oogenblik eenen plegtiger toon aannam; ‘dit is nog niet alles. Gij zijt tot eene groote, luisterrijke bestemming geroepen. Gij zult op de baan, welke gij betreden hebt, eenen schitterenden naam en onsterfelijke herinneringen achterlaten; gij zult de stichter eener groote school worden: want gij bezit eene onuitputtelijke scheppingskracht, en, wat meer is, dien gloeijenden ijver voor den strijd op het veld der eer, die beroemde mannen voortbrengt en zekerheid geeft van de overwinning.’

Drie jaren daarna was gluck in Frankrijk, waar hij zijne Iphigenia in Aulis, dat meesterstuk der kunst, hetwelk den grondslag tot de nieuwere vormen van het lyrische drama gelegd heeft, ten tooneele liet voeren. Bij deze gelegenheid deelde zich de muzikale wereld van dien tijd in twee partijen, en de naam van gluck, die bij den strijd steeds meer en meer won, werd onder al de beschaafde volken der aarde bekend en geëerd. En zoo werden dan lavater's voorspellingen over den beroemden Duitschen componist zoo naauwkeurig mogelijk vervuld.

Nevens den naam van den Zuricher geleerde hebben gall

[p. 402]

en spurzheim, op een met het zijne naauw verwant veld der wetenschap, eene gelijke beroemdheid verworven, en de phrenologie heeft geene geringere wonderdingen aan te wijzen dan het vak van lavater's studie. Met betrekking tot eerstgemelden geleerde hebben wij onzen Lezeren de volgende Anecdote mede te deelen:

Het is bekend, dat gall, de beroemde grondlegger der phrenologische school, geene groote gezelschapszaal verliet, zonder alvorens de schedels en derzelver kenmerkende uitpuilingen, bij al de personen, die er aanwezig waren, onderzocht te hebben. Men onderwierp zich gaarne aan die wetenschappelijke betasting, en om de uitkomsten daarvan in het geheugen te houden droeg de beroemde phrenoloog steeds een zakboekje bij zich, waarop hij de namen van al de genen, die zich zijn onderzoek hadden laten welgevallen, opteekende, met bijvoeging van de aanmerkingen, welke hij omtrent elk derzelve gemaakt had.

Toen nu gall, ongeveer dertig of vijfendertig jaren geleden, zich ettelijke maanden lang te Milaan ophield, had hij in de salons aldaar inzonderheid eenen nog zeer jongen toonkunstenaar opgemerkt, die door vernuft, scherts en talent het gezelschap vermaakte. Zie hier wat hij, met betrekking tot dezen jongen man, in zijn notitieboek aanteekende: ‘Een schitterend oog. Een fijne, vernuftige glimlach. Een gebogen, vooruitspringend voorhoofd. Geestdrift. Scheppend genie. Kracht. Bevalligheid. Vruchtbaarheid. Buigzaamheid.’

De naam van den jongen toonkunstenaar, dien wij hier bedoelen, was rossini, een naam, welke destijds nog volstrekt onbekend was; en evenwel zou men bezwaarlijk eene volkomener optelling leveren van de onderscheidene eigenschappen, door welke de kunstvoortbrengselen van den grooten componist zich naderhand zoo luisterrijk onderscheiden hebben.