Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Korte Bedenkingen op het werk van den Heer G. Luttenberg: Proeve van onderzoek omtrent het Armwezen in ons Vaderland enz. Door Mr. P.W. Alstorphius Grevelink. Te Assen, bij T.J. van Tricht. In gr. 8vo. 30 bl. f : - 40.

De hier aangekondigde Bedenkingen kunnen geacht worden meer naar aanleiding van, dan wel op het werk van

[p. 727]

den Heer luttenberg gemaakt te zijn. Men ziet toch, bij eene naauwkeurige overweging van dezelve, dat zij minder betrekking hebben tot hetgeen in de vermelde Proeve werkelijk geleverd is, dan wel, dat zij zich bepalen tot onderwerpen, die daarin, naar de meening des Schrijvers, of niet - of niet genoegzaam zijn behandeld geworden, en de voorname inhoud van dit stukje komt, beknoptelijk zamengevat, hierop neder.

De Schrijver, zich op een ander standpunt plaatsende, dan dat, waarvan de Heer luttenberg uitging, en geen bepaald gewag makende van den zedelijken toestand der lagere volksklassen, vestigt, in dit zijn geschrijf, meer het oog op datgeen, hetwelk aan de materiele welvaart in den weg staat. Hij brengt hiertoe, inzonderheid, het niet in acht nemen van de lessen der volkshuishoudkunde; - de hooge belastingen; - de bevordering van den eenen tak van nijverheid ten nadeele van eenen anderen, en de drukking van eenig artikel van landbouw, ten behoeve van fabrieken, of wel omgekeerd; - het bestaan van het zoogenaamd onvrij territoir, met al deszelfs rampspoedige gevolgen; - den smokkelhandel; - de plaatselijke octrooijen en belastingen; - het scheppen van takken van nijverheid, dáár, waar deze, volgens den natuurlijken loop der dingen, niet zouden zijn gekomen; - dusgenoemde beschermende wetten; waardoor sommige inlandsche fabrieken en eenige weinige fabriekeurs zijn begunstigd, enz. Ten slotte komt de Schrijver terug op de stelling: dat men het armwezen (de armoede?) in een land en deszelfs ware oorzaken en middelen van herstel of verbetering niet kan beoordeelen, wanneer men onbekend is met de lessen der volkshuishoudkunde, en dat de beoefening dezer wetenschap dus eene eerste vereischte is, wil men de armoede doen verminderen; - terwijl hij, aan het einde, met weinige woorden, nog gewaagt van het verderfelijke voor de zeden en de welvaart der zoogenaamde Kon. Ned. Loterij.

Men ontwaart, uit deze beknopte inhoudsopgave, dat in dit geschrift onderwerpen behandeld worden, die in de bereids genoemde Proeve of geheel niet - of slechts als ter loops zijn aangeroerd; en alhoewel de Schrijver verklaart zulks geenszins te bedoelen, zoo kan het door hem ontwikkelde zeer gevoegelijk tot aanvulling dienen van dat deel der Proeve, waarin de oorzaken der armoede worden opge-

[p. 728]

geven. Bedriegen wij ons niet, dan zullen de beide achtingwaardige Schrijvers, alhoewel zij van een verschillend standpunt zijn uitgegaan, in elkanders denkbeelden en begrippen, gereedelijk kunnen berusten.

Rec. had echter gewenscht, dat, even gelijk de Heer luttenberg, bij het opsporen van de oorzaken der armoede, tevens eenige middelen tot herstel heeft opgegeven - zoo ook de Heer grevelink in de beschouwing van zoodanige middelen had kunnen en gelieven te treden, die men hier ongaarne mist, en waarbij men zich in zijne verwachting eenigzins vindt teleurgesteld. De Schrijver bepaalt ons toch alleen bij den aard der kwaal, in zoo verre dezelve de materiéle welvaart ondermijnt, en hij schetst ons denzelven, onzes erachtens, naar waarheid; maar, wanneer hij, van de belastingen gewagende, zegt: ‘het zal wel even belangrijk zijn, dat deze lasten zoo spoedig mogelijk worden opgeheven,’ en er op laat volgen: ‘wij laten de beantwoording dezer vraag aan lieden van meerdere kennis en zeggen alleen: wij gelooven het wel,’ enz. dan is het er verre af, dat de zaak zelve, door dit antwoord, helderder is geworden. Wij erkennen echter, dat de Schrijver bij de keuze van het standpunt, waarop hij zich plaatste, zich op een terrein begaf, hetwelk, in menig opzigt, uitsluitend wordt betreden door hen, die belast zijn met de zorg voor de groote huishouding van den Staat; en het werd alzoo een moeijelijk en teeder punt, hierbij in eene nadere ontwikkeling van denkbeelden te treden. Zien wij wèl, dan was onthouding hier meest raadzaam.

De Proeve behandelt de groote zaak uit een ander gezigtspunt; maar daarom was de Heer luttenberg meer vrij in het onderzoek van de middelen tot herstel, nadat hij den aard der kwaal en derzelver oorzaken, uit een bepaald oogpunt, had opgegeven; en in dit opzigt mag zijn arbeid als vollediger beschouwd worden. Intusschen, en alhoewel de bedenkingen des Heeren grevelink in verband staan met de Staathuishoudkunde in het algemeen, zoo is derzelver mededeeling als belangrijk te beschouwen, vooral in eenen tijd, waarin de Regering des lands den toestand der verarmde volksklassen tot een bepaald voorwerp van onderzoek gemaakt heeft, en het is geenszins overtollig te achten, dat de oorzaken der toenemende armoede, van meer dan ééne zijde, een punt van overweging uitmaken. De zaak is van

[p. 729]

een te overwegend belang, dan dat men dezelve met onverschilligheid zou mogen beschouwen; en het wordt langer zoo meer noodzakelijk, dat men handen aan het werk sla, om het heerschende kwaad te stuiten, eer het te laat zal zijn.

Rec. vermeent het er voor te mogen honden, dat, wanneer bekwame en desbevoegde mannen de handen ineenslaan, ten einde, in vereeniging met de regering en de wettiglijk bestaande armeninstellingen, de groote zaak ernstig ter harte te nemen, de gevaren, die het vaderland bedreigen, door doeltreffende middelen, zullen kunnen worden afgewend, en er, onder den Goddelijken zegen, veel goeds zal kunnen tot stand komen. Daartoe mogen de pogingen van de Heeren luttenberg en grevelink en zoo vele anderen, die het wèl met het vaderland meenen, met eenen gelukkigen uitslag bekroond worden!