Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

De vergenoegde man, of schets van een Christelijk leven. Een Verhaal van Mary Hughes. Uit het Engelsch vertaald door N. Swart. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1843. In gr. 8vo. X en 144 bl. f 1-60.

Er is in de verschijnselen van het godsdienstige leven in onzen tijd veel, wat opmerking verdient, veel, wat den weldenkende eene stoffe moet zijn van blijdschap, maar ook veel, wat hem tot eene oorzaak van droefheid strekken moet. Niemand zal ontkennen, dat er in de laatste jaren in de Christelijke kerk leven en opgewektheid is gekomen, en dat velen uit den sluimer der onverschilligheid zijn wakker geworden, waarin zij vroeger lagen verzonken. Dat getuigen de algemeenere belangstelling, die de zaak des Evangeliums in vele kringen vindt, de bloei van verschillende inrigtingen, met die zaak ten naauwste verbonden, en zoo menig ander teeken des tijds. Doch verre is het er van daan, dat het opgewekte leven, hetwelk men ook bij ons in de Christelijke kerk waarneemt, in alle opzigten heilzaam of prijselijk zoude werken. Het openbaart zich ook hier menigmalen in eenen jammerlijken geest van twist en strijd. De beide groote afdeelingen der Christelijke kerk staan als vijandige partijen tegen elkander over, het regent van weerskanten twistschriften, helaas, maar al te zelden in den waren geest der Christelijke liefde opgesteld. In de Protes-

[p. 697]

tantsche kerk zelve heerscht alles behalve eensgezindheid; zij wordt als verscheurd door innerlijke beroerten, gelijk ten overvloede door de menigte van boeken en boekjes wordt bewezen, waarin verdediging van eigen, of bestrijding van anderer gevoelen wordt bedoeld.

En waarover loopt meestal de strijd? Is het over het Christelijke leven, over de wijze, waarop het Christelijke beginsel zich in de uitgangen des harten moet openbaren? Ach, neen! Meestal geldt het meer of minder diepzinnige en afgetrokkene geloofswaarheden, de ontwikkeling van deze of gene begrippen, wier algemeene zin en beteekenis door allen worden erkend en aangenomen, maar in wier uiteenzetting en bijzondere bepaling men verschilt. Het eigenlijke doel des Evangeliums wordt daarbij ligtelijk vergeten of op den achtergrond geplaatst. Het is geene leere der bespiegeling, maar der handeling; het moet leven in den mensch verkrijgen door den invloed, dien het op al zijne daden oefent. Bestaat er geene reden, om te vreezen, dat dit maar al te dikwijls wordt voorbijgezien? Zou er geen grond zijn, om te gelooven, dat er onder de grootste ijveraars velen worden gevonden, die bij hunne driftige handhaving der punten des geloofs den eigenlijken geest der Christelijke openbaring, den geest der liefde, der reinheid en der godvruchtige werkzaamheid, geheel of grootendeels missen?

Dat is bitter te betreuren. Wij gelooven niet aan eenen toekomstigen tijd van eenstemmigheid in de Christelijke kerk; wij wenschen zelfs geene vereeniging der verschillende afdeelingen, die, onzes inziens, slechts het sein tot nieuwe scheuringen en nieuwe veete zoude zijn. Maar wij zouden wenschen, dat men zich, bij het bestaande en onvermijdelijke verschil in de opvatting van onderscheidene geloofswaarheden, tot de erkentenis verhief, dat dit verschil, op het waarlijk Christelijke leven geenen invloed behoeft te hebben, dat men, bij de verschillende ontwikkeling van het denkbeeld der openbaring in christus, van den persoon des Heilands, van zijnen dood voor de zonden der menschen, tot één en denzelfden geest en zin van Christelijk handelen kan worden gebragt, en dat dit Christelijk handelen het wezentlijke einddoel der Goddelijke openbaring is.

Zulk een Christelijk handelen, voortvloeiende uit een waarachtig Christelijk geloof, niet uit de bijzondere opvatting of verklaring van deze of gene afgetrokkene leerstuk-

[p. 698]

ken, wordt ons hier met eenvoudige, maar schoone trekken afgeschetst. Wie dit boek in handen neemt, om avontuurlijke ontmoetingen, om een romantisch verhaal te vinden, zal zich bedrogen zien. Maar wie er stichting, onderwijs, leering voor hart en leven, in behagelijken vorm gekleed, zoekt, zal het niet onvoldaan ter zijde leggen. Het plan is zeer eenvoudig. De rijke en aanzienlijke grondbezitter, maar wien het aan de ware godsdienstigheid ontbreekt, voelt zich ontevreden en ongelukkig bij al de voorregten, welke hij geniet. Hij vindt tevredenheid en geluk bij eenen armen daglooner, wiens uiterlijke omstandigheden van dien aard zijn, dat zij veeleer onvergenoegdheid en onvoldaanheid met het lot zouden doen verwachten, maar die in het godsdienstige beginsel, dat hem bezielt, steun en sterkte, rust en blijmoedigheid heeft gevonden. Het is het verhaal van den levensloop dezes mans, zijne beproevingen, de wegen, waarlangs hij tot dien Christelijken geest is gekomen, de wijze, waarop deze zich in zijne daden openbaart, wat den grooten inhoud van dit boekje uitmaakt. Het komt ons voor, dat dit boek ook veelzins vrij is van de overdrijving, waaraan de schrijvers van dergelijke werken zich meermalen schuldig maken, en waardoor zij den indruk van hun geschrift verminderen. Wij wenschen het boek in handen van velen, ook van hen, om de woorden van den Vertaler te gebruiken, ‘die wanen, dat zij al doen, wat billijkerwijze van hen gevorderd wordt, althans niet weten, waarin zij belangrijke verandering hunner leef- en handelwijze zouden maken, die bekennen kleine zwakheden te bezitten en door dwaling of drift nu en dan eens te struikelen, maar zonder dat hun dit als eigenlijke zonde kan toegerekend worden. Dezulken vinden, dunkt mij, in den held onzer geschiedenis een spiegel, die hen wel niet zal vleijen, maar hun, zoo ik hope, vele tekortkomingen aanwijzen.’ Voor de zoodanigen is ook het aanhangsel, een gesprek tusschen een' predikant en een' landman, dat bepaaldelijk over dit onderwerp handelt, van ernstige toepassing, en zoo wel het een, als het andere, zal met groote stichting gelezen worden.

Wij bevelen dan dit waarlijk Christelijke boekje aan de opmerkzaamheid en de ernstige overpeinzing van alle weldenkenden en heilbegeerigen aan. Het is een uitmuntend geschenk voor jonge lieden, een boek, geschikt ter ver-

[p. 699]

spreiding in velerlei kringen, onder eenvoudigen en meer beschaafden. Wij zeggen den Vertaler dank voor zijne overbrenging, en bidden ook over deze poging, om den echt Christelijken geest onder ons te verspreiden, den Goddelijken zegen. ‘Moge het boekje,’ wij eindigen met de slotwoorden der voorrede, ‘dat bij alle eenvoudigheid toch zoo velerlei leerzame omstandigheden, belangrijke tooneelen en treffende verscheidenheden aanbiedt, inderdaad strekken, om het belang van ware godsvrucht in leven en in sterven, zoo wel door voorbeelden van derzelver gemis, als van derzelver bezit, op meer dan eene wijze helder in het licht te stellen, den rijke zijne armoede daar buiten, den arme zijn' rijkdom daarmede doen kennen; als eene uitbreiding van paulus woorden: de godzaligheid is tot alle dingen nut, en als een krachtige wenk voor ouders, voor moeders bovenal, hoeveel van de zaden afhangt, door haar in het jeugdig hart gestrooid.’

De uitvoering van dit nuttige boekje verdient allen lof.