Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Bijdrage tot de kennis der Kolonie Suriname. Door W.H. Lans. 's Gravenhage. Nederlandsche Maatschappij van schoone Kunsten, Bestuurder J.W. ten Hagen. 1842. In gr. 8vo. IV, 195 bl. f 2 - :

Van bovengenoemd werk, nu eerst bij de Redactie ingekomen, haasten wij ons thans eenig verslag te geven. Het bestaat uit acht Hoofdstukken en eenige tabellen, bevattende de statistiek van Suriname.

De Heer lans, schrijver van het werkje, heeft in de kolonie eene belangrijke betrekking bekleed, en is daardoor in de gelegenheid geweest van veel op te merken: het komt ons dan ook voor, dat deze bijdrage met veel kennis van zaken is geschreven.

In de drie eerste Hoofdstukken wordt gehandeld over alles, wat tot de bevolking van Suriname behoort. Vooreerst worden de gronden ontwikkeld, waaraan het is toe te schrijven, dat bij de bewoners der heete luchtstreken arbeid en nijverheid zoo beperkt zijn. Als eersten grond geeft de Schrijver hiervoor op de geringe mate der behoeften en de weinige inspanning van geest en ligchaam, welke derzelver voldoening noodig maakt, en ten anderen de onverschilligheid en onvatbaarheid voor beschaving. In het tweede

[p. 694]

Hoofdstuk, over de slavernij der Negers handelende, geeft de Heer lans een overzigt van de landen, waar de slavernij heerscht, de wijze hoe en wanneer de Negerslaven uit Afrika in Amerika zijn gekomen, de gevolgen, welke hieruit ontsproten; het sedert gedane verbod van den uitvoer der Negerslaven uit Afrika, alsmede wat de uitwerkselen van dien maatregel zijn geweest; terwijl de Schrijver verder opgeeft, wat zoude kunnen worden gedaan, om weder Negers (maar als vrije menschen) in de koloniën te bekomen, en welke voordeelen dit zoo wel voor hen als voor de koloniën zelve zoude opleveren. Het derde Hoofdstuk handelt over de vrije bevolking van Suriname, en doet ons de weinige industrie, die dáár bestaat, kennen, en het aantal inboorlingen, welke zonder geregelde middelen van bestaan leven, met opgave der hulpmiddelen hiertegen. Het vierde Hoofdstuk, over de bestaande productie en mogelijke verbeteringen handelende, geeft een ruim veld van nadenken voor de eigenaren, over hetgeen er al kan verbeterd worden. De Schrijver geeft hoog op van de voordeelen, welke eene fabrijk, naar het stelsel van de heeren derosne en cail ingerigt, zoude opleveren, en staaft dit met eenige bewijzen. Ref. herinnert zich, dat in het afgeloopen jaar stoomwerktuigen uit die fabrijk naar Oost-Indië zijn gezonden met het schip de IJssel, gezagvoerder c.j.a. verbrug. Na het suikerriet afgehandeld te hebben, gaat de Schrijver tot het opgeven van eenige verbeteringen in de cultuur van katoen, indigo en kakao; zoo mede rept hij een enkel woord over de toekomst der koffijplantaadjen. Over de vermenigvuldiging van het horenvee, als in een naauw verband staande met den landbouw, en over de voordeelen, welke hetzelve zoude aanbieden, wordt in het vijfde Hoofdstuk geschreven. Het zesde behandelt onderscheidene nieuwe takken van nijverheid, als daar zijn Rijst, Bromelia-hennep of vlas, Quassiehout, Balsem Copaïva, Vanielje, Cortex Simarouba, Tonkaboonen, Caoutchouc, Bananenhennep, Soda of Barilla, fijn Vlechtwerk, onderscheidene Gommen en Harsten, Geststof, Verwstoffen, Arrowroot, Olieën, Gember en Curcuma, Opium, Zijdeteelt, Cochenielje, Geneeskundige Kruiden, Oranje- en Citroenboomen. Het zevende Hoofdsuk behelst een onderzoek naar de oorzaken van de vermindering der slavenbevolking. De Schrijver beweert, dat de voornaamste oorzaak te zoeken is in de wijze van voeding, en geeft daar-

[p. 695]

voor genoegzame redenen op; zoo mede een plan voor eene andere wijze van voeding, en eindelijk wordt hier nog een kort overzigt gegeven van het geneeskundig personeel, de voornaamste ziekten der Negers, als ook over de vergiftigingen. Het achtste Hoofdstuk bevat een overzigt en toepassing van het voorgaande. Geldwezen: de Schrijver behandelt de agio, de positie, waarin het geldwezen zich bevindt; geeft een plan op voor het oprigten eener maatschappij, die zich ten doel zoude stellen, 1^o. het daarstellen van een etablissement in de nabijheid der stad, tot het nemen van proeven met verschillende, thans weinig of niet bekende, voor den handel geschikte, plantaardige voortbrengselen, ten einde het meer of min voordeelige derzelve en de beste middelen voor aankweeking te vinden. 2^o. Op hetzelfde etablissement, of wel in de stad zelve, zou men het noodige materieel moeten verzamelen, alsmede de noodige boekwerken, om chemische proeven te nemen, in het belang der verschillende industriën. 3^o. De associatie zou, in het belang dergenen, die artikelen wilden produceren, waarvan de courante waarde in de kolonie weinig bekend is, steeds bereid moeten zijn, alle dergelijke waren op te koopen tegen eenen prijs, die in eene zoo veel mogelijk juiste verhouding zou moeten staan met derzelver waarde in Europa. 4^o. Zij moest er zich op toeleggen, om nuttige planten uit andere landen, wier klimaat met het Surinaamsche eenige overeenkomst heeft, in te voeren, en tevens in zekere gevallen personen van daar te engageren, voor het practisch onderwijs in eenige aldaar bestaande industriën. 5^o. Zij zou alle nuttige en goedkoope werktuigen, welke niet door den handel ingevoerd worden, verkrijgbaar stellen, of als modellen moeten aanschaffen. De Schrijver geeft voorts op eene raming der onkosten, daartoe vereischt wordende, en lost de zwarigheden op, die daartegen zouden kunnen bestaan.

Na aldus het werkje te hebben doorloopen, komt Ref. tot het volgende resultaat: dat het veel, zeer veel lezenswaardigs bevat, en dat het te hopen is, dat het in handen kome van die eigenaren, welke lust en ijver gevoelen, om te trachten het hunne toe te brengen, om het eertijds zoo bloeijende Suriname weder tot vroegere hoogte op te voeren; waartoe te eerder gelegenheid zal bestaan, door van de verkregene resultaten eener verbeterde bewerking van het riet als anderzins gebruik te maken.

[p. 696]

Wat de uitvoering van het boek aangaat, deze is, als door de Nederlandsche Maatschappij van schoone Kunsten geschied, vrij net, en nog eene proeve van haren meer in bloei zijnde staat: het wapen van Suriname zagen wij in den gewonen Surinaamschen Almanak meermalen vrij wat beter van teekening, dan hier op den titel; en sommige houtsneêvignetten laten nog al iets te wenschen over, en, van zulk eene inrigting uitgaande, al zijn het dan maar luchtige krabbeltjes, moesten ze beter zijn; keurig lief echter zijn die, welke op bl. 31 en 50 voorkomen. De comma voor het woord Eendragt moet reg. 5, bl. 10, worden weggenomen.

Genoeg inmiddels van een werk, dat voor handel en nijverheid en voor den bloei onzer West-Indische Bezittingen belangrijke wenken bevat.