Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Is Petrus te Rome, en Bisschop te dier stede geweest? Een geschied-oordeelkundig Onderzoek van J. Ellendorf. Te Amsterdam, bij J.M.E. Meijer. 1842. In gr. 8vo. VIII en 140 bl. f 1-25.

Het Ultramontaansch beginsel moet vallen, zoodra de historische critiek hetzelve voor haren regterstoel ter verantwoording roept. Het was deze overtuiging, die den Roomschen geleerde, j. ellendorf, aanspoorde, om de resultaten van zijn onderzoek naar eene levensvraag van het Papisme, het primaat van petrus en zijne opvolgers, onder de oogen van het publiek te brengen. Men kan deze brochure beschouwen als eene noodzakelijke aanvulling van een uitvoerig werk, door denzelfden Schrijver over het Primaat der Pausen in het licht gezonden, waarvan tot nog toe twee stukken verschenen. Gelijk dus het geschrift, dat wij hier aankondigen, voor de bezitters van dat grooter werk eene schatbare toegift zal wezen, is het, ook op zichzelf beschouwd, in den tegenwoordigen tijd van het hoogste belang. Niet alleen, zal ieder opmerkzaam beschouwer, in het voortkomen van zulk een geschrift uit den schoot der Roomsche kerk zelve, een merkwaardig teeken der tijden zien, maar ook is de vraag, die hier behandeld

[p. 682]

wordt, zoo belangrijk, en de wijze harer ontwikkeling zoo grondig, dat wij geen oogenblik mogen schromen, het zoowel aan den waarheidlievenden Protestant, als aan den onpartijdigen Catholiek ten sterkste aan te bevelen. Voor den laatste zal waarschijnlijk die aanbeveling wel vruchteloos wezen. Immers, op den index van verboden boeken, welke het Roomsche hof gedurig uitgeeft, heeft men wijselijk gezorgd, ellendorf's geschrift reeds tijdig te plaatsen. En de nadenkende ziet ook hier weder eene bijdrage tot beantwoording der vraag, welke waarde eene geloofsbelijdenis kan hebben, die haren voorstanders niet alleen het lezen, maar ook het denken verbiedt, en het vrije onderzoek schuwt der grondbeginselen, waarop zij gebouwd is. Des te meer echter, hopen wij, zal onder de Protestanten dit boek zijne lezers vinden. Het is waarlijk van belang, dat men niet alleen het onbeschaamde, maar ook het ongegronde der eischen van Rome beginne in te zien. En hiertoe is ook dit boekje een uitstekend middel. Om de opgegevene vraag volledig te beantwoorden, raadpleegt het eerst de H.S. en daarna de kerkelijke overlevering. En de slotsom is zoo overtuigend, dat de Roomsche kerk, zoo zij niet spoedig en krachtig de bewijzen van ellendorf wederlegt, daardoor hare magteloosheid toont, en door haar verstommen (of door nietsbeteekenende redeneringen, zoo als er eene in de noot op bladz. 139 wordt vermeld) het welsprekendste getuigenis aflegt voor de kracht der waarheid.

Die eene uitvoerige opgave van het resultaat begeert, waarop het onderzoek van ellendorf nederkomt, verwijzen wij naar den Evangelischen Kerkbode van 1 April j.l. - Nog liever verwijzen wij naar het boek zelf. Wel zijn er in bijzaken enkele punten, waarop wij zouden meenen van den geachten Schrijver te moeten verschillen. Wij noemen slechts de bewering, bladz. 48, dat de brief aan de Romeinen, volgens het eenparig gevoelen van alle geleerden (? !) in het jaar 58 geschreven is. Verder, het bewijs, bladz. 47, uit 1 Petri I:1 gevoerd, dat petrus in de landen, aldaar genoemd, het Evangelie verkondigd,

[p. 683]

gesticht en geregeld heeft. Ook zouden wij geenszins onderschrijven, wat hij ten nadeele van het getuigenis van papias aangaande het Evangelie van marcus in het midden brengt. En aan het getuigenis van dionysius van Corinthe, § 29 behandeld, meenen wij, met den Vertaler, meer gewigt te moeten hechten, dan ellendorf doet. Maar niettegenstaande dit een en ander wordt het hier zóó zonneklaar aangetoond, dat petrus of in het geheel niet, of zeer kort in Rome is geweest, en vooral, dat al wat verder omtrent zijne hooge betrekking in die stad door de Roomsche kerk wordt geleerd, op louter fabelen rust - dat wij niet weten, welke redelijke bedenking er op den hoofdinhoud zou kunnen gemaakt worden. Ellendorf heeft het geleerd, de vraag, hier behandeld, is eene louter geschiedkundige. Hare beantwoording moge velen de oogen openen! De Vertaler verdient dank voor de wijze, waarop hij, ook door enkele ophelderende aanteekeningen, de bruikbaarheid van dit boekske heeft trachten te bevorderen. Ook de uitvoering is lofwaardig. - Tegelijk met het geschrift van ellendorf, vermelden wij nog een ander stukje:

Wat moet de Protestantsche Leeraar doen, om in onze dagen de Roomsche Kerk, zoo als zij het Protestantisme bedreigt, tegen te werken? Een woord voor Leeraars en Gemeenten. Naar het Hoogduitsch van J.S. Eichler. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. In gr. 8vo. IV en 32 bl. f : - 40.

Na een geschiedkundig overzigt, dat ons den oorsprong en den staat van den tegenwoordigen strijd eenigzins leert kennen, worden hier, ter bereiking van het doel, in de titelvraag vervat, eenige gepaste middelen opgegeven. Na den raad, om somtijds in opentlijke leerredenen, en vooral in de cathechizatiën, den gemoederen een wapen aan te bieden tegen het bestaande gevaar, worden nog eenige andere wenken medegedeeld, der behartiging overwaardig. Moge de Protestantsche Leeraar hier ook al geen volledig

[p. 684]

overzigt vinden over hetgeen hem tot het voorgestelde doel te verrigten staat, niemand zal zich echter de lezing van dit kleine stukje beklagen. Den beperkten inhoud, den middelmatigen druk, en het nuttig doel in aanmerking nemende, had de prijs wel wat lager kunnen gesteld zijn.