Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 625]

Bijdragen tot de Geschiedenis der Evangelische Luthersche Kerk in de Nederlanden, verzameld door J.C. Schultz Jacobi en Dr. T.J. Domela Nieuwenhuis, Predikanten te Zutphen en te Utrecht. IIIde Stuk. Te Utrecht, bij van Paddenburg en Comp. In gr. 8vo. X en 171 bl. f 1-60.

Het is voorzeker een bewijs voor den bloei der historische studie in ons vaderland, dat niet alleen afzonderlijke Tijdschriften aan derzelver bevordering worden toegewijd, maar dat ook over de geschiedenis van enkele kerkgenootschappen en gemeenten een helderder licht wordt verspreid. Het is toch niet te ontkennen, dat er in plaatselijke archieven en gedenkstukken nog een schat van ongebruikte bouwstoffen bewaard ligt, welker opdelving over menige nog duistere bijzonderheid der kerkelijke geschiedenis helderder licht zou doen opgaan. Gelijk wij dus de werkzaamheden der Eerw. Verzamelaars dezer Bijdragen van harte toejuichen, zoo moeten wij het tevens ten hoogste prijzen, dat een onderzoek, als dat, waaraan dit 3de stuk is toegewijd, in hun Tijdschrift werd opgenomen. Wij vinden hier toch de geschiedenis van johannes pistorius en de Evangelische Luthersche Gemeente in Woerden, beschreven door haren, in 1841 ontslapenen Leeraar j.g.h. reudler. Het was geen gunstig teeken voor de belangstelling der Luthersche gemeente in dergelijken arbeid, dat dezelve, ofschoon reeds voor 5 jaren ter uitgave gereed, echter door gebrek aan deelneming bij het openen eener inteekening het licht niet heeft kunnen zien. Dubbel verblijdt het ons daarom, dat dit stuk, door bekorting en opneming in dat Tijdschrift aan de vergetelheid is ontrukt. Het verdient onze belangstelling ten volle. Niemand toch, die eenig belang stelt in de geschiedenis der Hervorming, kan onverschillig zijn voor eene geschiedenis van haren beroemden martelaar j. pistorius. En deze geschiedenis wordt hier medegedeeld op eene vrij onderhoudende wijze, en uit de beste bronnen

[p. 626]

geput. De levensbeschrijving van pistorius door den geleerden gnaphaeus is hier met vrucht gebruikt. Met den eersten Verzamelaar moeten wij het betreuren, dat een merkwaardig en oud geschrift, bij de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leyden aanwezig, door den Schrijver niet kon gebruikt worden. Het zou voorzeker over enkele bijzonderheden, vooral uit de laatste dagen van pistorius, nog een nieuw en treffend licht hebben doen opgaan. En zoo de Heer schultz jacobi in de gelegenheid mogt zijn, inzage van hetzelve te bekomen, verzoeken wij hem in het belang der wetenschap, ons in het 4de stuk zijner Bijdragen nog eene nalezing op het werk van reudler mede te deelen. De bijzonderheden, die in het overige van dit geschrift aangaande de Luthersche gemeente van Woerden voorkomen, mogen voor het algemeen van minder belang zijn, zij rijzen in waarde, wanneer men in dezelve de uitdrukking vindt van den geest der tijden, waarop zij betrekking hebben. En de lezing van hetgeen ook te Woerden eens tusschen Lutherschen en Gereformeerden is voorgevallen, zal tevens bij iederen onbevooroordeelde de overtuiging verlevendigen, wat voorregt ons in het tegenwoordige bezit der godsdienstige verdraagzaamheid geschonken is, en wat ons te wachten staan zou, zoo de pogingen van sommige vlagvoerders eens hatelijken sectengeestes gelukken konden. - Genoeg, om den arbeid der Heeren schultz jacobi en domela nieuwenhuis aan te prijzen. Hij moge, in de eerste plaats, bij Leeraars en leden der Luthersche kerk algemeener deelneming vinden, dan daaraan, blijkens het voorberigt, tot nog toe schijnt te zijn ten deele gevallen! Dit zou tevens den Verzamelaars tot aanmoediging zijn, om hun Tijdschrift steeds in belangrijkheid te doen winnen, en het eindelijk tot eene verzamelplaats van bouwstoffen te maken, waaruit later eene volledige geschiedenis der Luthersche kerk in Nederland kon worden vervaardigd, aan de eischen des tijds en der wetenschap beantwoordende.