Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 610]

Adolf Vondeling, of drie jaren onder de Regering van Koningin Christina van Zweden. Een geschiedkundige Roman, naar het Zweedsch van den Graaf Peter Sparre. III Deelen. Te Deventer, bij M. Ballot. 1842. In gr. 8vo. 792 bl. f 7-75.
Gustaaf de III en zijn Hof. Een geschiedkundige Roman uit de laatste helft der XVIIIde Eeuw. Naar het Zweedsche van K. Grave Von Kuhlberg, Koninklijk-Zweedsch Kamerheer, door Steenbergen van Goor. II Deelen. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1841. In gr. 8vo. XVI en 591 bl. f 5-50.

Ofschoon het eerstgenoemde werk een jaar later, dan het laatstgemelde, in onze taal is uitgekomen, plaatsen wij deszelfs titel het eerste, omdat het in het oorspronkelijke vroeger is uitgegeven, dan Gustaaf III. Ook behoort de inhoud van sparre's werk tot een vroeger tijdperk der Zweedsche geschiedenis, dan dat van kuhlberg. Beide werken hebben echter zoo veel gelijksoortigs, als gewrochten van Zweedsche letterkunde, en als hebbende hetzelfde land en hetzelfde Hof, ofschoon onder verschillende Vorsten, tot het tooneel der verhaalde gebeurtenissen, dat wij meenen op beiden gevoegelijk door een en hetzelfde verslag onze landgenooten opmerkzaam te kunnen maken. De Heer kuhlberg zegt zelf: ‘Er zijn in de geschiedenis van Zweden twee tijdvakken, die wel inzonderheid dáárom tot eene romantische bewerking geschikt mogen heeten, dewijl hunne wezentlijkheid zich reeds ver in het gebied van den roman uitstrekt. Ik bedoel de tijdvakken der regeringen van christina en van gustaaf III. Aan beide Hoven heerschte evenzeer eene onbetwistbare verwante gelijkenis, als, over het algemeen, eene zekere zielenverwantschap tusschen beide Zweedsche regenten niet te ontkennen is. Als vrouw zou gustaaf III, in meest alle opzigten, eene christina, en christina als man een tweede gustaaf III geweest zijn. Beiden zijn zij de typen van hetzelfde karakter in verschillende geslachten. Bij beiden vindt men ligtzinnigheid, edelmoedigheid, fijne beschaving, ijdelheid, beminnenswaardigheid en zwakheid, zoowel voor een meer schitterend en verblindend, dan wel degelijk geestig overwigt, als voor rang

[p. 611]

en uiterlijke schoonheid. - Overigens ontmoet men aan beider hoven dezelfde buitensporige verkwisting der inkomsten van den Staat, dezelfde pracht, dezelfde luisterrijke feesten en banketten, dezelfde menigvuldige, elkander als verdringende vermaken, denzelfden, tusschen trotsche deftigheid en wulpsche dartelheid wankelenden conversatietoon, hetzelfde flikkerende vernuft, dezelfde overdrevene gemanierdheid.’

In beide de werken is de schildering zoo treffend naar het leven, de gelijkenis zoo sprekend, dat zij bijna met eigenlijk geschiedkundige werken gelijk staan. In beiden is het verdichte alleen aangewend om eenigermate te voldoen aan den heerschenden smaak, en kan met eenige opmerkzaamheid gemakkelijk herkend en onderscheiden worden. Adolf vondeling is eene belangrijke bijdrage tot de kennis van het karakter der onwaardige dochter van den grooten gustaaf adolf. Wat kuhlberg's gustaaf III betreft, deze Vorst ‘had,’ gelijk de Schrijver naar waarheid zegt, ‘zijn Hof tot eenen getrouwen Spiegel van zijne eigene luimen en gewoonten gevormd. De taal van dat Hof was, even als zijn eigen conversatietoon, eene mengeling van vernuft, moedwil, galanterie en dubbelzinnigheden, van wellevendheid en de armzaligste beuzelachtigheid. Men moest de dwaasheid en het verstand tevens huldigen; want wee dengeen, wiens uitspraken zich niet op de vleugelen van het vernuft wiegelden! Daarentegen werd voor eenen enkelen vernuftigen trek niet zelden 's Konings gunst ingeruild. Gustaaf's Hof was ligtzinnig en zedeloos, als de Koning zelf, maar ook, even als hij, beminnenswaardig en geestrijk, zelfs in zijne afdwalingen. Het was een tempel van het vermaak, der scherts en der vrolijkheid, in welken echter somwijlen ook bacchusfeesten gevierd werden; en gustaaf was de Genius van dien tempel. Hij was het oorspronkelijkste vernuft van al degenen, die hem omgaven, ofschoon men niet ontkennen kan, dat ook hij in menige opzigten Fransche voorbeelden navolgde. Maar slechts in het kleine vermogt gustaaf III lodewijk XIV na te volgen, zoowel in zijne zedeloosheid, als in zijne verkwistingen en zijne nuttelooze oorlogen. Gustaaf III legde den grond tot de katastrophe van het jaar 1809, even als zijn Fransch voorbeeld tot die van het jaar 1789. Beiden (lodewijk XIV en gustaaf III) plonderden en tiranniseerden hun volk, en droegen door

[p. 612]

het zedebederf, hetwelk zij rondom zich verspreidden, niet weinig bij om de eindelijke uitkomst te bespoedigen. Onder het diepe zedelijke verval der beide Hoven bevonden zich mijnen, die ten laatste, door het brandende tonder der straffende Nemesis bereikt en ontstoken, plotseling sprongen en de beide Rijken in het verderf stortten. Wanneer Godslasteringen de hoftaal vormen, en de eene maitres na de andere de koninklijke sponde bestijgt, dan loert het misnoegen stellig op den drempel der vorstelijke woning, en noch het betere van eenen lodewijk XVI, noch dat van eenen gustaaf IV is in staat, om den kwaden indruk uit te wisschen, welken de buitensporigheden hunner voorgangers op hunne onderdanen gemaakt hebben.’

Ofschoon wij doorgaans niet gewoon zijn, onze aankondiging der werken te doen vergezeld gaan van bijgevoegde gedeelten daarvan, houden wij het er voor, dat wij aan deze beide romans niet beter de aanbeveling kunnen verschaffen, die zij naar ons oordeel verdienen, dan door hetgeen wij van den laatsten Schrijver aangehaald hebben.

Nog iets blijft ons ter aankondiging over. De Heer steenbergen van goor maakt in het voorberigt bekend, dat de vertaling van kuhlberg's roman zeer waarschijnlijk de laatste zal zijn, welke het publiek van hem ontvangt, en geeft een verslag van zijne achtendertigjarige schrijvers- of vertalers loopbaan. Uit dit verslag blijkt, hetgeen trouwens ook van elders overvloedig bekend is, dat ons lezend publiek over het geheel aan 's mans ijver verpligting heeft, daar het aan hem de uitgave in onze taal van vele vreemde werken, vooral werken van smaak, te danken heeft.

Mededingers in het vertaalwerk, en vooral recensenten, zullen er zich voorzeker niet over verwonderen, dat zij in deze letterkundige levensgeschiedenis nog al eens van onwellevendheid, domheid en broodnijd worden beschuldigd. Maar zij behoeven zich daarover ook niet te zeer te bedroeven, want dit lot treft onder anderen ook den zeer voordeelig bekenden jacobus scheltema. Dat de Heer steenbergen van goor meerder of minder tevreden is over zijnen arbeid, al naar mate hij al of niet voor denzelven een aardig profijtje, een aardig winstje inoogstte, is hem niet ten kwade te duiden. Maar dat de man datzelfde publiek, ten minste de vaderlandsche kritiek, geen regt laat wedervaren met betrekking tot zijne uitgave van kotzebue's Hugo Grotius,

[p. 613]

en zelfs niet zonder welgevallen gewag maakt van het goed succes der uitgave van Ludolf's Leerjaren, bevestigt eenigermate het te vergeefsche van .... (Daar hangt ons zoo iets ergens in het hoofd van aethiopem enz.) Maar de uitgave had een goed succes, en mogt dan ook de kritiek niet malsch zijn geweest.

Die trekt, zwijgt christlijk stil,
En neemt getroost het geld.

Intusschen bejammeren wij het, dat een Vertaler, met zulk een' rijkdom van talenten toegerust, door gebrek aan aanmoediging tot het bewerken van meer belangrijke en nuttige werken, naar zijne eigene verklaring, er toe gebragt werd, enkel om des voordeels wil, zoo veel te vertalen, tot welks uitgave hij, uit een goed beginsel, niet dan schoorvoetende overging.

Daar de Heer steenbergen van goor in de laatste jaren, voor zoo veel ons bekend is, zich bepaalde tot het vertalen van werken van smaak, die niet alleen een aangenaam onderhoud verschaften, maar tevens eene goede zedelijke strekking hadden, of voor het minst niets strijdigs met de eerbaarheid en goede zeden bevatten, zouden wij het sluiten van zijnen werkkring toch altijd een verlies voor ons lezend publiek noemen. Maar dat sluiten van den vertalingswinkel (welk een troost!) heeft wel iets van den uitverkoop der andere, meer materiële magazijnen, blijkens de verschijning, na dato van dit produkt, van onderscheidene nieuwe van dezelfde geoefende, vlugge hand.