Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Merkwaardigheden uit het Leven van Alexander, Keizer van Rusland; door H.L. Empaytaz, Bedienaar van het Heilig Evangelie. Uit het Fransch naar de tweede uitgave. Te Heerenveen, bij F. Hessel. 1842. In kl. 8vo. 56 bl. f : - 60.

Keizer alexander van Rusland is zonder twijfel een opmerkelijk verschijnsel in de geschiedenis der Vorsten. De billijkheid vordert te erkennen, dat hij met eene bewonderenswaardige wijsheid en gematigdheid gebruik heeft gemaakt van eene onbeperkte heerschappij, die de meeste Vorsten zouden misbruikt hebben.

Gedurende het eerste tijdperk van alexander's leven beroemden de ongeloovigen er zich opentlijk op, dat hij tot hen behoorde. Het doel van den Schrijver van dit werkje is: de aanleiding en de middelen te leeren kennen, door welke deze Vorst tot een meer ernstig onderzoek van de Godsdienst kwam; ten gevolge waarvan hij in de laatste jaren van zijne regering, zoowel in zijn bijzonder leven, als in zijne staatkundige handelingen, toonde van het geloof en eene hartelijke belangstelling in het Evangelie doordrongen te zijn geweest. Wat nu de wijze betreft, op welke de Schrijver zijn onderwerp behandeld heeft, houden wij het er voor, dat de Heer empaytaz, als aanhanger en voorheen reisgenoot der bekende Mevrouw von krudener op hare bekeeringstogten, veel te hoog opgeeft over den invloed, dien deze vrouw op den Keizer heeft uitgeoefend. Het is toch bekend, dat de beroemde frederik cesar la harpe, des Keizers opvoeder, ofschoon vroeger tot den aanhang der Fransche zoogenaamde Wijsgeeren behoord hebbende, juist in dat tijdperk, waarin hij in betrekking stond tot den jeugdigen alexander, uit overtuiging een Christen was. Ten onregte beweert dus de Schrijver, dat deze Vorst de grondstellingen der ongeloovigen als met de moedermelk had ingezogen. Ook zal niemand, die den christelijk-godvruchtigen

[p. 606]

Hofraad jung stilling in persoon of uit zijne uitgegevene schriften gekend heeft, gelooven, dat die eerbiedwaardige grijsaard den Keizer, toen deze tot hem om raad kwam tot bevrediging van zijn geweten, zulk eene koude, drooge, troostelooze moraal voorgehouden heeft, als de Schrijver hem in den mond legt. Nog meer gebrek aan oordeel legt de Vertaler in zijne voorrede en hier en daar onder den tekst geplaatste aanmerkingen aan den dag. Onder anderen geeft hij op tot een bewijs, dat alexander de leer der aanbiddelijke en heilige Drieëenheid geloofde, als den voornaamsten grondslag der geheele Goddelijke Openbaring, de stichting van het Heilig Verbond. Wij vinden in de geheele akte van dit verbond, zoo als dezelve uitgevaardigd is te Parijs den 14/26 September 1815, en onderteekend is door de toenmalige Keizers van Oostenrijk en Rusland en den Koning van Pruisen, geen enkel woord over de Drieëenheid. Wel staat aan derzelver hoofd: In naam der allerheiligste en der ondeelbare Drieëenheid. Maar, wien is het onbekend, dat dit eene gewone diplomatieke spreekwijze is, die even zoo min in derzelver letterlijke beteekenis kan genomen worden, als de woorden: Liefde, Vrede en Barmhartigheid, geplaatst op de vaandels der Spaansche Inquisitie, en dus in dit geval niets bewijst? Men zou op denzelfden grond kunnen beweren, dat talleyrand en zelfs silvain van de weijer ijverige voorstanders der Drieëenheid waren! In één woord, de oordeelvellingen over personen en zaken, in dit werkje voorkomende, zijn te eenzijdig, te partijdig en, waarom zouden wij het zwijgen, te piëtistisch, dan dat wij het als eene geldende authoriteit tot beoordeeling van het karakter en gedrag van den genoemden Vorst durven aanbevelen.