Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Handboek der Romeinsche Antiquiteiten, benevens eene korte Geschiedenis der Romeinsche Letterkunde van D.E.F. Bojesen, ten gebruike in Gymnasiën en bij privaatonderwijs, naar het Hoogduitsch van Dr. J. Hoffa, door Dr. H.C. Michaelis. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1843. In gr. 8vo. f 1-90.
Chronologisch Handboekje der Romeinsche Geschiedenis, enz., ten gebruike der Scholen, door N.S. Calisch. Te Amsterdam, bij M. Westerman en Zoon. 1841. In gr. 8vo. f : - 40.

Er was sedert lang eene behoefte aan een beknopt en tevens volledig handboek der Romeinsche antiquiteiten in derzelver algeheelen omvang. De oude compendiums hiervan waren niet meer op de hoogte van de onderzoekingen dezer eeuw, en behandelden niet alles wat men thans tot de antiquiteiten rekent te behooren. In de voorrede van den Vertaler komt het een en ander voor van den gang, dien de oorspronkelijke Schrijver heeft moeten nemen, en de gidsen, die hij vermeend heeft te moeten volgen. Het gemis van werken, waarin de Romeinsche antiquiteiten uitvoerig en in haar geheel behandeld worden, als van doelmatige handboeken voor de scholen, spoorde hem tot deze poging aan, die daardoor echter hoogstmoeijelijk was. Schaaf's Handboek der Grieksche en Romeinsche Antiquiteiten was

[p. 554]

reeds wat verouderd; de eerste uitgave is van 1806 en grootendeels op de voorlezingen van f.a. wolff gegrond. Het hoofdgebrek van hetzelve, namelijk het gemis van een helder en geregeld overzigt van de belangrijkste inrigtingen in den Staat en van derzelver ontwikkelingen, is door de verscheidene latere uitgaven niet verholpen. Een ander vrij uitvoerig nieuwer compendium fuss antiquitates Romanae, 3de uitg. 1836, heeft hij wel in enkele punten gebruikt, maar er voor het geheel weinig nut uit getrokken; het mist zamenhang en echt historischen geest, en wat door niebuhr's genie voor de wetenschap gewonnen is, wordt er niet in gebruikt. Evenmin heeft hem hoffman's Alterthums Wissenschaft (1835) groote dienst gedaan. Daarentegen leverde hem walter, in het 1ste deel zijner Geschiedenis van het Romeinsche regt, eene beschrijving van de hoofdpunten in de ontwikkeling der Romeinsche Staatsregeling; terwijl niebuhr vooral in de korte uiteenzetting van de geschiedenis der inrigting van den Staat gevolgd is. In de afdeeling over de inwoners van het Romeinsche rijk in hunne staatkundige betrekkingen, werden deels niebuhr's en savigny's geschriften te baat genomen. Het regt is vooral in dit handboek met meer uitvoerigheid behandeld, dan zulks gewoonlijk bij de antiquiteiten het geval is. Zelfs de geldmiddelen, welk onderwerp men dikwijls achteloos behandelt en hetwelk creuzer, Abriss. der Röm. Alt. 1829, geheel heeft overgeslagen, worden er duidelijk in verklaard, volgens hegewisch, Hist. Versuch über die Röm. Finanzen 1804; terwijl in het stuk van Godsdienst, muller's Etrusker en hartung's Religion der Römer tot leiddraad verkozen werden. Bij de ontwikkeling van het private leven, hetwelk in den laatsten tijd slechts weinig bearbeid is, putte hij uit bekker's Gallus. Bij de Geschiedenis der Romeinsche Letterkunde bepaalde de Schrijver zich, volgens zijne verklaring, tot het allernoodzakelijkste, waardoor ook dit gedeelte eenigzins dor en oppervlakkig is uitgevallen, en zeer tegen de andere, zoo goed bewerkte, afdeelingen afsteekt. De verdienstelijke Vertaler, die zijne taak zoo goed volbragt heeft, had aan deze rubriek wel eenige meerdere uitbreiding kunnen geven. Wij kunnen echter dit handboek volgaarne, als geheel voor deszelfs doel geschikt, tot het bestemde gebruik aanprijzen; evenwel hadden wij onder de verschillende rubrieken, tot handleiding van een

[p. 555]

nader onderzoek, eene opgaaf van de voornaamste litteratuur gewenscht.

Wij voegen hier het Chronologisch Handboekje bij, als met het bovengemelde werk in een naauw verband staande. Het is met zorg bewerkt, en kan met vrucht bij de beoefening der Romeinsche geschiedenis gebruikt worden. Alleen zoude Ref. wel gaarne wenschen te weten, uit welke echt geschiedkundige bron de Opsteller geput heeft, toen hij op het jaar 42 na J.C., en 793 van Rome, schreef: st. pieter, de eerste Paus, vestigt zijnen zetel te Rome?