Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Over de oude en latere Drinkplegtigheden, vooral der Scandinaviërs, Germanen en Nederlanders. Door D. Buddingh, Lid van het Bataviasch Genootschap enz. Te 's Gravenhage, bij A.D. Schinkel. 1842. In gr. 8vo. f 1-40.
Overzigt der Noordsche Godenleer. Een Leesboek voor de Jeugd. Te Groningen, bij J. Römeling. 1842. In kl. 8vo. f : - 20.

Wij voegen deze geschriftjes bijeen, omdat de onderwerpen, die zij behandelen, eenigen zamenhang met elkander hebben.

N^o. 1 is eene Voorlezing, door den Schrijver, in 1838 op den 21 December, in de Maatschappij Diligentia te 's Gravenhage gehouden, en aan zijne echtvriendin bertha opgedragen.

Men treft in deze redevoering, die met uitvoerige aanteekeningen voorzien is, vele wetenswaardige en onderhoudende bijzonderheden, omtrent de oude en latere drinkplegtigheden der Noordsche volken en van onze voorouders, aan; waarvan sommige zich tot op onzen tijd hebben staande gehouden. Dit wèl geschreven boekje, dat door deszelfs uitvoering de pers van den Heer a.d. schinkel waardig is, maakt een belangrijk toevoegsel op de werken van van alkemade en van der schelling en le francq van berkhey, over soortgelijke of aanverwante onderwerpen uit. De Heer buddingh is hier weder in de gelegenheid geweest om zijne kennis in de Noordsche Mythologie en van de zeden onzer voorvaderen ten toon te spreiden en duidelijk aan te wijzen, hoe de meeste drinkplegtigheden eenen godsdienstigen oorsprong hadden; terwijl vele godsdienstige feestdronken der oude Scandinaviërs en Germanen later onder het Christendom onder eenen gewijzigden vorm zijn voortblijven bestaan. De twee afbeeldingen, bij dit onderhoudende boekje gevoegd, stellen de stangesbeker en de molenbeker voor, waarvan niet vele exemplaren zijn overgebleven. Ref. kan echter hier nog bijvoegen, dat in zijne

[p. 552]

familie evenwel nog een zilveren molentje berust, dat bijna geheel met dat der bijgevoegde afbeelding overeenkomt. Dit molentje schijnt wel aan geenen zilveren beker, maar waarschijnlijk aan eenen glazen vastgehecht te zijn geweest; hetgeen door de holle gesteldheid van het voetstukje wordt aangewezen.

Eer wij van dit werkje afstappen, moeten wij nog eene aanmerking maken op hetgeen de Schrijver over den ouderdom van den molen-feestdronk opmerkt, dat zij niet voor het midden der XVIde eeuw in gebruik kan zijn gekomen; omdat omstreeks dien tijd de windkorenmolens in Nederland zouden uitgevonden zijn.

De windmolens werden reeds in de Xde of XIde eeuw, en wel allerwaarschijnlijkst in Duitschland uitgevonden. Deze windmolens waren standermolens, aldus genoemd, dewijl de geheele, van hout vervaardigde molens op een' zeer zwaren balk of stander rusten, welken men op eene verticale as, door middel van een' hefboom, kan omdraaijen, opdat men de wieken naar dien kant zoude kunnen rigten, van waar de wind komt, zoo als de paltrokzaagmolens nog heden zamengesteld zijn. De windkorenmolens zijn dus vijf of zes eeuwen ouder dan de Schrijver meent; men vindt ook in van mieris, Charterb. D. III, 624, en D. IV, 7, vergunningen van Hertog albrecht van Beijeren aan de stad Haarlem, in het jaar 1394, omtrent den molenwind aan de zuidzijde van gemelde stad, naar den kant van Heemstede, en van Hertog willem van Beijeren in 1405, aan die van Oudewater om eenen molen te mogen zetten; hetgeen waarschijnlijk windkorenmolens zullen geweest zijn. Maar eerst omtrent het midden der XVIde eeuw vond een Vlaminger de zoogenoemde Hollandsche windmolens uit, of de zoodanige, bij welke slechts het ronde dak met de wieken behoeft rondgedraaid te worden, om dezelve naar den wind te keeren; terwijl de allereerste windmolens vast stonden en met de wieken naar het noordwesten gekeerd waren; zij konden dus alleen gebruikt worden als de wind van dien kant woei.

De vorm van het molentje op de molenbekers, ook dat van het onder mijne familie berustende, is de oude houten standerd- of draaimolen; zij kunnen dus ouder dan het midden der XVIde eeuw, en waarschijnlijk wel van veel vroeger dagteekening zijn, dan de latere verbetering in den

[p. 553]

bouw der windmolens, die de Schrijver met de oorspronkelijke oudere uitvinding verward heeft.

N^o. 2 is een beknopt leesboekje over de Noordsche Godenleer, alwaar, in 48 bladzijden, eene korte schets van dezelve gegeven wordt, benevens de Sage van Thor en Utgard-Loke. Hoezeer wij deze schets voor vrij getrouw houden en uit goede bronnen opgemaakt vinden, komt het ons voor, dat zij voor een leesboekje voor de jeugd wel wat te kort, en zonder eene genoegzame verklaring is van den algemeemeenen geest en strekking eener Mythologie, die niet zoo algemeen bekend is, dat de jeugd, door dit boekje alleen, eene genoegzame kennis van dezelve kan verkrijgen, of hierdoor aanleiding kan vinden om zelve verder in het onderzoek van dit belangrijk onderwerp voort te gaan.