Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Vrijmoedige Gedachten over de tegenwoordige gesteldheid, wenschen en aangelegenheden van Volk en Staat in Nederland; door A. Vogelsang, Burgemeester der Gemeente van en te Heinenoord. Te Rotterdam, bij Mensing en van Westreenen. 1842. In gr. 8vo. XI en 180 bl. f 1-50.
Wenschen en verwachtingen van een' Kantonregter ten platten Lande, door J. Vreede, Kantonregter te Heusden.

[p. 507]

Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1842. In gr. 8vo. 71 bl. f : - 70.

De bezadigde en ervarene Schrijver van de Gedachten onderzoekt eerst de gesteldheid van Volk en Staat, waarbij hij wel veel gebrekkigs in inrigting en bestuur erkent, maar ook meent, dat bij velen oppervlakkigheid van kennis zich paart aan stoutheid in het oordeelvellen. Als vrij algemeen gekoesterde, althans zonder veel tegenspraak in verschillende dagbladen geuite wenschen somt hij op:

1^o.	Eene algemeene bezuiniging en vereenvoudiging;
2^o.	eene algeheele vrijheid van Godsdienst;
3^o.	eene algeheele vrijheid van onderwijs;
4^o.	eene algeheele vrijheid van volksverkiezing;
5^o.	eene nog uitgebreider verantwoordelijkheid van Ministerie;
6^o.	eene hervatte herziening der Grondwet.

Eene algemeene aanmerking gaat de stukswijze behandeling dier zes punten vooraf: ‘Tot zekere hoogte voorgedragen kunnen zij toegestemd; onbepaald gewild, mogen zij niet ingewilligd worden.’ Met deze algemeene aanmerking op bl. 26 zal wel de meerderheid, kunnen ook wij ons volkomen vereenigen. Eerst dáár kan verschil ontstaan, waar men moet antwoorden op de vraag, tot hoever de toestemming, en dus ook aan de andere zijde de tegenspraak gaan moet.

Op het eerste punt, dat van bezuiniging en vereenvoudiging, slaat de Heer vogelsang, bl. 30, voor, om minder talrijke gemeenten te vereenigen, of om elke gemeente voor het tegenwoordig bedrag der opbrengst van zekere rijksmiddelen te quotiséren: en dit staat in verband met het voorstel, bl. 86 en 87, om in plaats van opcenten voor de gemeenten op de rijkslasten, opcenten voor het Rijk op de gemeentelasten te heffen. Het beheer zou dan minder omslagtig zijn. Immers, zegt de Schrijver, toen het Rijk de belasting op het gemaal had geabandonneerd, werd deze als gemeente-belasting ingevoerd. Een eenvoudig biljet was het éénige vereischte, het bestaande plaatselijk toezigt, het éénig aanwezige. Indien dus elke gemeente haar eigen stelsel van plaatselijke belastingen had, en wist, hoe veel zij aan de schatkist moest opbrengen, dan kon men op de plaatse-

[p. 508]

lijke belastingen zoo veel opcenten heffen, als noodig was, om de bedoelde quote te vinden.

Op de punten van algeheele vrijheid van Godsdienst en van onderwijs, geeft de Schrijver behartigenswaardige wenken in het belang der ware vrijheid, opdat men niet, door schijnbaar liberale maatregelen, haar verstikke en het Jezuitismus in de hand werke.

Op het derde punt, de meerdere vrijheid van volksverkiezingen, wenscht hij de keus der leden van de Provinciale Staten onmiddellijk aan de kiezers, en die van leden der plaatselijke besturen aan de ingezetenen (de stemgeregtigden?) over te laten; terwijl, even als de Gouverneurs der Provinciën, alzoo de Burgemeesters door den Koning zouden worden benoemd.

Eene collective verantwoordelijkheid der Ministers acht hij, althans vooreerst, in ons land moeijelijk in te voeren, omdat men niet ligt het genoegzaam aantal bekwame mannen van dezelfde staatkundige kleur bijeen zou kunnen krijgen. Indien men door de collective verantwoordelijkheid alleen denkt aan zoodanig eene verantwoordelijkheid, die zich niet tot individuele misstappen of overtredingen uitstrekt, maar slechts tot gemeenschappelijke handhaving van een aangenomen stelsel van regering en gemeenschappelijke aftreding, indien dat stelsel bij de Kamers vallen moest; dan zouden wij zoo iets gansch niet onmogelijk vinden. Men werkt immers aangenamer met mannen, wier denkbeelden van Staatsregt en Staathuishoudkunde hoofdzakelijk met de onze overeenstemmen, dan met hen, die, ongeacht en behoudens hunne persoonlijke verdiensten, van andere beginselen uitgaan en telkens een' anderen weg op willen. Nu elk Minister voor zijne eigene handelingen verantwoordelijk is, zal men van zelf tot een homogeen Ministerie moeten geraken, omdat anders niet één Staatsdienaar, bij het in elkander grijpen van de verschillende raderen der groote machine, zelfstandig den weg kan volgen, dien hij in gemoede den besten keurt.

Eene nadere herziening der Grondwet acht de Schrijver nuttig, vooreerst, om het Rijk in minder afdeelingen te splitsen, minder provinciale besturen, minder aantal van Geregtshoven te krijgen; ten tweede, om de eerste Kamer der Staten-Generaal of af te schaffen, of althans hare magt te beperken en hare zittingen openbaar te maken; en ten

[p. 509]

derde, om tegenover de verantwoordelijkheid der Ministers de ontbindbaarheid der Kamers in te voeren. In dat laatste geval zou er, naar ons inzien, wel bij mogen worden bepaald, dat zoo de Regering de tweede Kamer ontbond, en de nieuw verkozene Kamer het gevoelen der ontbondene bleef voorstaan, alsdan de Regering zich daarnaar zou moeten schikken, waarvan de aftreding der dan aan het roer van zaken zijnde Ministers het waarschijnlijk gevolg zou wezen.

In het algemeen komen ons de denkbeelden van den Heer vogelsang gegrond voor, en zijn werkje zij aan allen, wier pligt het is, zich op behandeling van staatsbelangen toe te leggen, ter ernstige overweging aanbevolen.

Eveneens op gematigden toon gesteld en blijken dragende van ondervinding in het vak zijn de Wenschen en Verwachtingen van den Heere j. vreede, Kantonregter te Heusden. Hij doorloopt eerst de afdeeling in het Burgerlijk Wetboek, handelende over minderjarigen en voogdijen, daarbij aantoonende, welke veranderingen hem raadzaam schijnen. Ten tweede schetst hij de bezwaren, welke het opvolgen der tegenwoordige wet omtrent de boedelscheidingen oplevert. Eindelijk, ten derde, besluit hij met eenige algemeene beschouwingen omtrent het ambt van Kantonregter, gelijk het thans is, bij tegenstelling van hetgeen het zijn konde.

De Heer vreede berust er in, dat de regtsmagt des Kantonregters uitgebreider dan die des voormaligen Vrederegters is, maar betuigt zulk een uitbreiding van magt nimmer verlangd te hebben (bl. 65). Daarentegen betreurt hij het, dat de Kantonregter, waar het de regeling der belangen van minderjarigen en dergelijken geldt, bij de tegenwoordige wetgeving eer verloren, dan gewonnen heeft. Juist dit vond hij bovenal het nuttige en aangename van het Vrederegterschap, en in dat opzigt alleen had hij gewenscht de magt des Kantonregters grooter, dan die des Vrederegters, gemaakt te zien. Het smart hem vooral, dat de wet van 12 Junij 1816, in plaats van door nog mildere bepalingen te zijn vervangen, integendeel verdrongen is door wetsbepalingen, die omslag en kosten veroorzaken, en meer vertrouwen schenken aan de blinde beslissing van het lot, dan aan het gemeenschappelijk inzigt van Kantonregter, Voogd, toezienden Voogd en Notaris: en te regt komt ook hij neder op het reeds elders en meermalen geuite gevoelen: indien

[p. 510]

de wetgever onderstellen kan, dat een Kantonregter met Voogd, toedienden Voogd, Notaris en meerderjarige medebelanghebbenden zamen zou spannen, om bij eene boedelscheiding zonder loting de minderjarigen te benadeelen; men dan, door de loting verpligtend te maken, nog in niets is gevorderd, daar men toch even goed kan zamenspannen, om de loting slechts schijnbaar te doen plaats hebben, of valsche uitkomsten als waarheid op te geven: terwijl bovendien, ook bij naauwgezette opvolging der wetsbepalingen, in weêrwil van de meeste eerlijkheid en goede trouw, de beslissing van het lot, hetzij voor de minderjarigen, hetzij voor andere belanghebbenden, nadeelig kan zijn, zonder aan iemand eenig voordeel te verschaffen. Ook dit werkje verdient ernstige overpeinzing.