Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Grondbeginselen der Horticultuur (Tuinkunst.) Naar het Engelsch van John Lindley, Professor in de Kruidkunde, Vice-Secretaris van het Genootschap van Horticultuur te Londen, enz. Met Bijlagen door W.H. de Vriese, Professor in de Kruidkunde te Amsterdam, enz. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1842. In kl. 8vo. VIII en 373 bl. f 3 - :

Het werkje, waarvan wij hier eene Nederduitsche vertaling aankondigen, bevat eene beknopte handleiding tot de wetenschappelijke uitoefening der tuinkunst, welke met de kruidkunde in naauw verband staat, en tevens de som der onschuldige genoegens vermeerdert, die de mensch in den toestand van beschaving zich verschaffen kan. De orde, welke door den Schrijver bij de zamenstelling dezer Grondbeginselen gevolgd is, komt hierop neder. Het eerste Hoofddeel ontvouwt beknoptelijk de verschijnsels van het plantenleven; het bevat eene physiologie der gewassen, voor zoo ver die voor het doel des werks vereischt werd. Tot dit eerste Boek (bl. 5-98) behooren zeven Hoofdstukken; het eerste handelt over de kieming, het tweede over den wortel, het derde over den stengel, het vierde over de verrigtingen der bladeren, het vijfde over de bloem, het zesde over de vruchtrijping, het zevende over de warmte, waarin de grenzen van warmte, welke de planten kunnen verdragen, de gevolgen van eene te hooge warmte en van eene te sterke koude, der afwisseling van temperatuur bij dag en nacht, bij winter en zomer, worden aangewezen. Een diep indringen in den aard der verschijnsels en in het scheikundige of ontleedkundige gedeelte der wetenschap kan men hier niet verwachten, en

[p. 362]

reeds in zijne inleiding waarschuwt ook de Schrijver zelf, dat men het hier te vergeefs zou zoeken. Het tweede en uitgebreidere Boek handelt over de wetenschappelijke gronden, waarop de kunstbewerkingen der Horticultuur berusten (bl. 99-289). De hier behandelde zaken zijn gerangschikt in twintig Hoofdstukken, waarvan de inhoud door de volgende opschriften wordt aangewezen: (1) warmte van den bodem; (2) vochtigheid van den grond; (3) vochtigheid van den dampkring; (4) ventilatie; (5) zaaijen; (6) bewaren van het zaad; (7) inpakken van het zaad; (8) vermenigvuldiging door oogjes en knoppen; (9) vermenigvuldiging door bladeren; (10) stekken; (11) markotten; (12) enten en oculeren; (13) snoeijen; (14) schermen [beter beschermen]; (15) potten; (16) verplanten; (17) instandhouden der rassen door zaden; (18) verbetering der rassen; (19) rust der planten; (20) over den grond en de bemesting. Hierachter heeft de bekwame en ijverige Vertaler nog drie bijlagen gevoegd (bl. 291-373), welke het eenentwintigste, tweeëntwintigste en drieëntwintigste Hoofdstuk van dit tweede gedeelte uitmaken: (21) over het overbrengen van levende planten uit overzeesche landen naar Europa, inzonderheid uit Indië naar Nederland; (22) geschiedenis van eenige voorname cultuur-planten, inzonderheid Chrysanthemum, Camellia, Cactus; (23) nadere beschouwingen omtrent de zoogenaamde bastaard-voortteling en bastaard-besmetting. Bij de laatste bijdrage heeft de Hoogl. de vriese vooral gebruik gemaakt van de prijsverhandeling van gaertner, in het vierentwintigste deels eerste stuk der Natuurkundige Verhandelingen van de Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem, in 1838 in het licht gegeven, waarvan hij de hoofdzakelijke resultaten mededeelt. Eenige weluitgevoerde houtsneêfiguren, in den tekst gedrukt, helderen enkele zaken in het eerste Boek op, gelijk ook hetgeen in het tweede Boek over de vermenigvuldiging door oogjes en knoppen, door bladeren, door stekken, markotten, enten en oculeren, en over het snoeijen, schutten en het potten gezegd is.

[p. 363]

Wij hebben het werkje met aandacht gelezen, en aarzelen geenszins, hetzelve aan de behartiging van allen, die in de tuinkunst belang stellen of daarvan hunne bezigheid maken, met ruimte aan te bevelen. Reeds de naam van den Schrijver, met lof in de wetenschap bekend, strekt tot eene aanbeveling. De vertaling komt ons voor, over 't geheel met zorg te zijn uitgevoerd; tot eene grondige beoordeeling echter ontbreekt ons de vergelijking met het oorspronkelijke, 't welk niet in onze handen is. Enkele bijzonderheden en kleine aanmerkingen voegen wij hier slechts ter loops bij, niet zoo zeer om den Vertaler te doen zien, dat wij zijn werk naauwkeurig doorlazen, dan wel om hem bij een' mogelijken tweeden druk van eenige dienst te zijn.

Bl. 3, reg. 4 en 5: ‘terwijl bovendien zoodanige beschouwingen geene, tenzij onmiddellijke betrekking hebben tot derzelver dagelijksche werkzaamheden.’ Hier vordert de zamenhang en het verband blijkbaar middellijke betrekking, in plaats van onmiddellijke betrekking. Het woord indirect zal waarschijnlijk tot deze feil aanleiding gegeven hebben.

Bl. 10, reg. 4-7: ‘De warmte schijnt het levensbeginsel in werking te brengen; de lucht, welke bevat is in de ontelbare, slechts door den microskoop waar te nemene, doet de holten van het zaad uitzetten,’ enz. Behalve het onaangename der woordschikking in het ‘slechts door den microskoop waar te nemene,’ mishaagt ons ook de schrijfwijze microskoop, waarvoor elders microscoop gelezen wordt, terwijl met evenveel regt mikroskoop kan geschreven worden; eindelijk ontbreekt, achter het bijvoegelijk naamwoord ontelbare, een zelfstandig naamwoord, waarop het slaan moet, waarschijnlijk: holten of cellen.

Bl. 54, reg. 2-4: ‘Tot voortplanting, namelijk door het voortbrengen van knoppen uit derzelver oppervlakte, kunnen slechts weinige planten dienen.’ Hier moet, voor het woord planten, zoo het schijnt, bladeren gelezen worden.

Bl. 67, reg. 7, 8: ‘De laatsten kunnen vruchtbaar

[p. 364]

zaad voortbrengen, de eersten zijn daartoe ongeschikt.’ Wij hebben reeds gezegd, het oorspronkelijk werk niet ter vergelijking bij de hand te hebben, en kunnen dus niet bepalen, of deze zonderlinge tegenstrijdigheid op rekening van den Schrijver te stellen zij, dan wel aan eene misstelling in de vertaling moet worden toegeschreven? Door de eersten namelijk worden hier hybride planten aangeduid; uit twee verschillende soorten ontstaan; van deze wordt zonder beperking gezegd, dat zij onvruchtbaar zijn, en nu volgt, eenige regels later op deze zelfde bladzijde, deze opmerking: ‘Bepaalde daadzaken hebben intusschen bewezen, dat bastaard-soorten wezenlijk vruchtbaar kunnen zijn, en dat men alzoo geene zekere gevolgen kan trekken uit de bovengemelde, al te algemeen als waar aangenomene overeenkomst van planten en hoogere dieren.’

Bl. 90. Hier lezen wij, in eene tabel over de gemiddelde temperatuur van den grond, in de kolom der Schrijvers, den naam catacombes, waardoor zekerlijk geen persoon wordt aangewezen, maar de onderaardsche holen van Parijs (de catacombes) bedoeld worden.

Bl. 91, reg. 10: ‘de gemiddelde temperaturen des zomers en 's winters tusschen de 19^o-24^o Fahr. afwisselen.’ Zulks zou beteekenen, dat de hoogste temperatuur 24^o Fahr. was, en het verschil derhalve 5 graden; doch de bedoeling is blijkbaar, dat het verschil tusschen de minima en maxima van 19 tot 24 graden Fahr. bedragen kan. In de tabel van ferguson vinden wij 55,2^o als maximum, 33^o als minimum, dus een grootst verschil van 22,2^o Fahr.

Bl. 218, reg. 12-14: ‘Men vult dien pot met kleine stukjes van een alluviaal terrein, welke stof men in den omtrek van Canton in stukjes, ter grootte van eenen gewonen boom, verbreekt.’ Wat aardstukjes zijn ter grootte van eenen gewonen boom kunnen wij niet verklaren. Mogelijk moet men lezen: ter grootte van eenen gewonen boon. Ook is het voorschrift ter verkrijging van dwergboompjes op de wijze der Chinezen hier te kort en onvolledig opgegeven. Het kon gevoegelijk achterwege blijven, zoo men het niet in al deszelfs deelen uiteen kon zetten.

[p. 365]

Bl. 342 laatste regel: ‘Het afvallen van knoppen te verhinderen, tracht men door velerlei middelen te bereiken.’ Hetzelfde had korter en beter aldus gesteld kunnen worden: ‘Het afvallen van knoppen tracht men door velerlei middelen te verhinderen.’ Veelligt noemt men dit eene kleinigheid; maar beknoptheid en duidelijkheid zijn de grondslagen van een' juisten en sierlijken stijl. Ook lazen wij meermalen hygrometrisch, waar wij liever hygroskopisch zouden geschreven hebben, b.v. bl. 18. Andere dergelijke opmerkingen, die wij onder de lezing maakten, kunnen wij thans bij het doorbladeren niet wedervinden, en, afkeerig van vitterij, willen wij er geen jagt op maken.