Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Herinneringen van den Hervormingsdag. De Liefde handelt niet ligtvaardig. Paulus. Te Breda, bij F.P. Sterk. 1843. In gr. 8vo. 44 bl. f : - 40.

Zeer gepast herinnert de Schrijver van dit stukje aan de woorden van den Tijdgenoot, 3de deel, N^o. 2, bl. 47: ‘Men schrijft en handelt zelden uit innige overtuiging van datgene, wat men voordraagt; zelden uit liefde, warme liefde tot waarheid en regt; zelden, omdat men hoopt nuttig te zijn.’ Deze Herinneringen bezitten alle kenmerken, hoe men ook denke over de waarheid, die hier voorgesteld wordt, dat de Steller schrijft uit volkomene overtuiging van hetgeen naar zijn oordeel waarheid is; waarheid, welker kennis hij belangrijk, ja hoogst noodzakelijk meent te zijn.

[p. 302]

De inhoud van dit geschrift doet de gevoelens en gewaarwordingen kennen, onder wier indrukken de Schrijver, een Leeraar der Hervormde Kerk, zich voorbereidde tot de viering van den laatsten Hervormingsdag, op den 6 November 1842, en van welke de Leerrede bij die gelegenheid, voor eene kleine gemeente van Hervormden onder eene zeer Roomschgezinde bevolking, het resultaat was, gelijk dan ook de hier en daar ingevoegde fragmenten uit deze Leerrede aantoonen, hoe de Schrijver zijne denkbeelden op den kansel ontvouwde en toepasselijk voordroeg.

Deze herinneringen zijn minder vatbaar om van dezelve eene schets te geven. Indien zij ook niet, ieder denkbeeld, op zich zelf staan, volgen zij elkander op in eene orde, geregeld door eene aaneenschakeling van gedachten, die door den aard des onderwerps te zeer subjectief is, om altijd opgemerkt te kunnen worden. Ziet de Schrijver zich door de omstandigheden des tijds gedrongen, zaken op te merken, wier voorstelling aan sommigen minder aangenaam zal zijn, zoo geschiedt dit op zulk eene wijze, dat ieder, die gematigd is, ieder, die op verlichting prijs stelt, het zegel van zijne goedkeuring aan het hier gestelde zal hechten. Zoo lezen wij o.a. bladz. 29: ‘De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, ons zoo dierbaar, omdat zij een liefelijke band is, die duizenden verbindt, omdat zij verlichting en beschaving verspreidt en veel doet tot opbeuring van den minderen stand en ter vorming der jeugd, en berekend was voor de schoonste verbroedering van Protestant en Roomsche, wordt van de Ultramontaansche partij aangerand, waar zij haar kan bereiken. Het onderwijs in Nederland, onze roem, want het onderwijs der meest beschaafde volken kan er niet tegen opwegen, dat onderwijs, ingerigt zoo wel ten behoeve van den Roomsche als van den Protestant, wordt rusteloos belaagd, hartstogtelijk soms aangetast, om dit schoon gebouw van zoo veel nut omver te werpen; en zoo zou ons niets overblijven, dan uit de puinhoopen een nieuw gebouw op te trekken. Reeds is de hooge regering gedrongen of verlokt, om, in toegevendheid aan den vijand, ver te gaan;

[p. 303]

reeds hebben de Jesuiten zich op het gebied van het onderwijs verre weten in te dringen.’

Hooren wij ook het woord, waarmede de Leeraar zijne kleine gemeente bemoedigt: ‘Neen, het licht zal hier niet van den kandelaar worden weggenomen. Wie weet, hoe velen en wie, hier nog eens, in het licht des Euangeliums zullen leven, want de goede zaak des Euangeliums moet toch eenmaal zeker triumpheren. Er komen eens andere tijden; het gebouw van Rome moet en zal instorten; het is niet op de Petra des Heeren gebouwd; het is een kunststuk van menschelijk vernuft; tot hetzelve is de naam van christus geleend, maar Hij zelf is daarin miskend; het wordt door list zamengehouden, en - waar de Jesuiten aan dat gebouw werken - dikwerf door boosheid. Het moet en kan instorten. Het gebeurde te Wittenberg vóór 325 jaren, met deszelfs verbazende gevolgen, kan zich herhalen; de gebeurtenissen zijn in de hand van den Albestierder. Geheele scharen zijn reeds vatbaar voor de vrucht van omwentelingen, die voor de Christelijke wereld bereid worden. - Ook Nederland worden reeds betere dagen beloofd. Dat deel van deszelfs Roomsch-Catholijken, hetwelk zoo schoon toeneemt in beschaving en in de beoefening der wetenschappen, bevat reeds de beginselen van betere tijden, strooit de zaden van een gelukkiger leven, ook in Nederland. - En komen zij eens - misschien nog lange na onze dagen - dan bestaat onze gemeente nog, gelijk zij nu na luther reeds bijna drie eeuwen bestaat; dan reikt de menigte haar de broederhand; dan zal men ons roemen, en zeggen: ‘hier waren eenmaal die weinigen, die het woord Gods getrouw bewaarden, wat hun ook tegen liep; hier staat nog die tempel, dien zij behielden, waarin zij niet ophielden te vergaderen ter aanbidding naar jezus leer, al stroomden ook de scharen, eeuwen lang, hem voorbij. Dat is eene schoone gedachtenis van ons; deze moeten wij hebben, in haar onder onze nageslachten eens herleven; de roem van zoo genoemd te worden is begeerlijk; en zij zal onze roem

[p. 304]

zijn, als wij behouden, wat wij hebben, opdat niemand onze kroone neme.’

Wij achten dit stukje de aandacht waardig van allen, die belang stellen in de kennis en beoefening der Christelijke waarheid en deugd. Groot is het voorregt van de gemeente, voor welke zóó gesproken, die naar den in dit geschrift heerschenden geest bestuurd en onderwezen wordt; zij waardere haar voorregt op den regten prijs. De Eerw. Schrijver worde bemoedigd door de ondervinding, dat ook zijne Herinneringen gezegend worden tot volharding in het geloof aan het Evangelie en tot opwekking van zijne geloofsgenooten, om hunne godsdienstige belijdenis te versieren met eenen Christelijken wandel.