Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Het lager onderwijs in betrekking tot de Staatsinrigting. Eene beoordeelende beschouwing van het tegenwoordige onderwijs, aanwijzing van de onvermijdelijke noodzakelijkheid om hetzelve te hervormen, en voorstelling van eene uitsluitend vruchtbare leerwijze. Staatslieden ter overweging, Onderwijzers ter behartiging aanbevolen, door Dr. J.B. Graser, in leven Regerings- en Schoolraad te Bayreuth. Uit het Hoogduitsch. IIde Stukje. Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1842. In gr. 8vo. 198 bl. f : - 90.
Denkbeelden nopens de bevordering van nijverheid door onderwijs. Uit het Hoogduitsch van Dr. C.F. Nebenius, Staatsraad, enz. enz. Staatsbelang. Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaff. 1842. In gr. 8vo. XIV en 46 bl. f : - 60.

In het tweede stukje van het lager Onderwijs in betrekking tot de Staatsinrigting beschouwt Dr. graser eerst den schadelijken invloed van het (tegenwoordig vooral in Duitschland bestaande) volksschoolwezen op den toestand der burgerlijke zamenleving, en wijt den geest van wederspannigheid, bedilzucht en afgunst, die thans in de maatschappij veelal heerschende is, aan de inrigting van het volksonderwijs. In het bijzonder tracht hij aan te toonen, dat de scholen op het

[p. 278]

oude gebruik gevestigd, ontoereikend zijn, om bruikbare staatsburgers, naar de behoefte van onzen tijd, te vormen; dat daarentegen de verlichtingscholen, d.i. bij hem de tijdens het begin van de verlichtingsperiode, omstreeks de Fransche Staatsomwenteling van 1789, en vele der vervolgens gestichte scholen, waarin men begrippen zoekt in te boezemen van God, Mensch, Natuur, Getal, Maat en Spraak, de hoofden meer verwarren, dan dat zij de kinderen tot nuttige leden der maatschappij opleiden; terwijl overigens de verschillende wijzen, om de kundigheden mede te deelen, b.v. die in de Belgische en de Lancastersche scholen, de klankmethode enz. slechts onderscheidene vormen zijn, die tot den aard en de strekking van het onderwijs zelf in geen wezenlijk verband staan. En wat de denkoefeningsscholen aangaat, waardoor de Schrijver de zoodanige verstaat, waar men, in den geest van pestalozzi, zich minder toelegt, om eene menigte van allerhande kundigheden in te prenten, maar meer om het denkvermogen zelf te scherpen; deze scholen schijnen hem de leerlingen te trotsch te maken op de kracht van hun verstand, hen steeds te doen streven om ieder te noodzaken hun in alles gelijk te geven, en eindelijk hunne bedilzucht aan te wakkeren. Hij wil derhalve, in plaats van het onderwijs, op elke dezer drie soorten van scholen, (zie bl. 161) een onderwijs, hetwelk deze drie gewigtige, hoogst schadelijke, en voor de hoogere belangen zeer gevaarlijke gebreken vermijdt, ja veeleer de menschen daartegen in veiligheid stelt, en tot eene gewenschte stemming en gezindheid brengt, ja brengen moet.

Tot zoo ver gaat des Schrijvers vierde beschouwing. De vijfde betoogt het ongenoegzame van de tusschenkomst, zoo wel van het burgerlijk als van het kerkelijk gezag, buiten het onderwijs; en leidt tot de gevolgtrekking, dat wij behoefte hebben aan een onderwijs, hetwelk er zich in deszelfs aanvang op toelegt, om den mensch, door het aanschouwen van zichzelven in vergelijking met de natuur, tot God op te leiden; een onderwijs, hetwelk, in de verdere ontwikkeling en uitbreiding der kundigheden, alles onder het oogpunt stelt van het Goddelijke enz, (bl. 195-197.)

In eene volgende beschouwing zullen wij vernemen, welke de aard en de wijze zijn van dat door den Schrijver verlangde onderwijs. Tot nog toe is er ons veel duisters in zijn stelsel. Wij begrijpen gemakkelijk wat hij afkeurt, maar kunnen

[p. 279]

nog niet vatten wat hij er voor in de plaats wil stellen. Derhalve zullen wij ons oordeel daarover nog opschorten.

De denkbeelden, nopens de bevordering van de Nijverheid door het Onderwijs, zijn naar het Hoogduitsch van Dr. nebenius vertaald, ten einde de voorgenomene oprigting der Koninklijke Akademie (voor het onderwijs in alles wat industrie enz. betreft) smakelijk te maken. Nebenius toont aan, hoe eene natie verarmen moet, die in de kunsten der nijverheid bij hare naburen ten achtere geraakt; hoe noodig het dus is, te zorgen, dat de bevolking in de beoefening dier kunsten met die van andere landen kunne wedijveren, en hoe onmisbaar, om dat doel te bereiken, het wetenschappelijk onderrigt is. Hij besluit aldus: ‘De zorg voor hoogere wetenschappelijke en technische opleiding der nijvere klassen verschaft aan de maatschappij niet alleen kostbare voordeelen, maar bevredigt tevens den eisch der billijkheid en regtvaardigheid. Deze wordt op eene ergerlijke wijze miskend, waar men deze zorg verzuimt, en met milde hand alleen de Inrigtingen voor eene geleerde opleiding ondersteunt. Heeft de maatschappij bij de bedoelingen, waarvoor deze laatste Inrigtingen gesticht zijn, te veel belang, dan dat men derzelver oprigting en onderhoud aan bijzondere ondernemingen zou kunnen overlaten, en is er inderdaad geen twijfel aan, dat, in den tegenwoordigen toestand der maatschappij, de medewerking van het algemeen vereischt wordt tot eene zekere en bevredigende bereiking dier bedoelingen, door middel der stichting van die openbare Inrigtingen, zoo geldt beide ook van de Inrigtingen voor het hooger technisch onderwijs.’

In het algemeen kunnen wij ons met de inzigten des oorspronkelijken Schrijvers wel vereenigen, en erkennen wij, dat de vertaling van dit werkje zeer geschikt is, om tot het voorgestelde doel bevorderlijk te zijn.