Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Geschiedenis der Stad Hoorn, Hoofdstad van West-Vriesland, gedurende het grootste gedeelte der XVIIde en

[p. 275]

XVIIIde Eeuw, of vervolg op Velius Chronijk, beginnende met het jaar 1630. Met Aanteekeningen en Bijlagen uitgegeven door C.A. Abbing. Ph. Theor. Mag. Litt. Hum. Doct. Rector der Latijnsche Scholen. II Deelen. Te Hoorn, bij Gebr. Vermande. 1841, 2. In gr. 8vo. Te zamen 759 bl. f 8-5.

De algemeen geroemde Chronijk van Hoorn van den Hoornschen Geneesheer dirk of theodorus velius, eerst door hem in 1604, doch later verbeterd in 1617 uitgegeven, en na 's mans dood in 1648 en in 1740 nog eens herdrukt, wordt in het werk, dat wij bij dezen aankondigen, op eene waardige wijze vervolgd van 1630 af tot 1773 ingesloten. Terwijl de Rector abbing bezig was met het schrijven van de Beknopte Geschiedenis der Stad Hoorn en der Groote Kerk aldaar tot op den brand, die deze op den 3 Augustus 1838 vernielde, kwamen hem een paar Handschriften in handen, behelzende een onmiddellijk vervolg op de jaarboeken van velius, waarvan het eene liep tot 1773, en het andere voortgezet was tot 1826. Later ontving hij een tweetal andere afschriften van hetzelfde geschrift, op verschillende wijzen vervolgd tot 1798 en 1806. Vervolgens werd hij nog vijf foliobanden magtig, waarin, onder meer, ook een niet zeer uitvoerig vervolg op velius tot 1748 voorkwam; terwijl hem eindelijk nog de gelegenheid gegeven werd, om dergelijke afschriften, in het bezit van Mr. verloren te Utrecht en Mr. van dam van noordeloos te Rotterdam, te vergelijken. Daarenboven stelde laatstgenoemde den Heere abbing eenen 3den druk van velius ter hand, met aanteekeningen van paulus van der meersche, en vergunde de eerste hem uittreksels te maken uit de onder Z.E.G. berustende geslachtlijsten. Door deze en meer andere hulpmiddelen zich in staat gesteld ziende, om aanteekeningen mede te deelen over zaken van vroegeren tijd, en tevens gebeurtenissen van later dagen op te helderen, besloot hij het vervolg op velius te leveren tot 1773, waar het eerste H.S. eindigt, achtende den tijd nog niet gekomen, om ook de voorvallen der volgende jaren in het licht te stellen. Aan dit besluit hebben wij de onderhavige boekdeelen te danken, waarmede de Heer abbing niet alleen aan zijne stadgenooten eene dienst heeft bewezen, maar ook den pragmatischen geschiedkundige stof tot ernstig nadenken gegeven, daar er

[p. 276]

zeer veel in wordt aangetroffen wetenswaardig op zichzelf, zeer veel ook dat belangrijk geacht kan worden voor de geschiedenis van het vaderland.

Het vervolg der Chronijk, met vele aanteekeningen verrijkt, staat als 't ware op zichzelf, en beslaat, met eene doorloopende paginering in beide deelen, 398 bladzijden, eindigende met de vriendschappelijke ontvangst van Prins willem V te Hoorn in 1773. Maar dit vervolg wordt voorafgegaan door eene belangrijke Inleiding van 93 bladz., met 51 bladz. aanteekeningen over de uitgaven van velius Chronijk, de Historie van Enkhuizen, de Chronijk van Medenblik; over Hoornsche geleerden en zeelieden; over kloosters in en bij Hoorn enz. enz. En het wordt opgesloten door 195 bladz. met Literarische en Historische Bijlagen, betreffende velius en zijne familie; de uitgave der Poemata van r. hogerbeets door velius; merkwaardige plaatsen van vroegere Schrijvers en Dichters over Hoorn en Westvriesland; Schilders te Hoorn, Predikanten aldaar; brieven van r. hogerbeets op Loevenstein geschreven enz. enz. enz. Vijf bladz. verbeteringen en ophelderingen volgen nog, en aan het eind staat een alphabetische bladwijzer, die trouwens ook bij zulk een' rijkdom van bont dooreengemengde personen en zaken onmisbaar was.

Voor eene gewone beoordeeling is het onderhavige werk niet vatbaar, en op den vorm vitten willen wij niet. Ofschoon ons natuurlijk niet alles even gewigtig was, en wij ook het geheel liever in een' eenigzins anderen vorm zouden ontvangen hebben, zijn wij geene onbepaalde tegenstanders van Kronijken; want dit hebben zij toch voor boven zamenhangende geschiedenissen, dat men de dingen met zijne eigene oogen ziet, en niet door de te dikwerf gekleurde brillen van anderen. Wie ze onbepaald afkeurt, omdat de tijd der Kronijken voorbij is, hij wekt het vermoeden tegen zich, dat hij zijne bijzondere zienswijze aan anderen wil opdringen, als ware hij een onfeilbaar wegwijzer. Wij danken dus den Heer abbing opregtelijk voor zijnen arbeid, waarmede hij voor de Stad zijner woning een blijvend en sierlijk gedenkteeken heeft opgerigt, waartoe en letter- en steendrukker loffelijk hebben medegewerkt.

Iets willende mededeelen, kiezen wij een gedeelte van eene noot op bladz. 39 der Bijlagen, vermits wij het daar gezegde gaarne onder de oogen zien ook van hen, die dit

[p. 277]

werk niet zullen doorlezen: ‘Wenschelijk ware het, dat van de Batavia van junius, thans in zoo vele Bibliotheken gemist, een herdruk gegeven werd, met vergelijking van het Handschrift, op de Koninklijke Bibliotheek te 's Gravenhage berustende, waarvan de Heer a.d. schinkel eene Beschrijving, uit de nagelaten Schriften van Mr. gerard van lennep, vóór weinig tijd uitgaf. Daarbij dienden de beste, duidelijkste en kortste bewijzen voor de geloofwaardigheid van junius, uit de Schriften van meerman, koning, scheltema, a. de vries en anderen getrokken, of in het Latijn overgebragt, gevoegd te worden. Zulk eene uitgave zoude elders waarschijnlijk bestendiger indruk nalaten, dan het overbrengen in verschillende talen van Brochures, die met den tijd verloren of vergeten raken.’