Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Episoden uit de Geschiedenis van het jaar MDLXXIII, door W.M.J. Valenz.

- Alles durch einander
Wie Mausendreck und Koriander.

göthe.

Te Rotterdam, bij A. Wijnands. 1841. In gr. 8vo. 271 bl. f 2-80.

De Schrijver berigt in zijn ‘Voorwoord’ dat hij, zoo veel hem mogelijk was, de geschiedenis ongeschonden heeft trachten te bewaren; geeft de werken op, van welke hij zich bij de zamenstelling van zijn boek heeft bediend; verklaart, dat zijn boeksken, moest hij het op nieuw schrijven, er geheel anders zou uitzien; en poogt de kritiek te ontwapenen door te verzoeken, dat men zijn geschrijf toch niet zal vergelijken met de lettervruchten van eene toussaint, eenen van lennep en anderen. ‘Want,’ zegt hij: ‘verdiept in de bewondering van den vorstelijken eik, zoudt gij, zelfs zonder het te willen, de onaanzienlijke heideplant vertreden, die aan deszelfs voet ontluikt.’ Eindelijk vraagt hij voor zijn papieren kind geene meerdere onderscheiding, dan ‘slechts eene kleine plaats onder die legio vertaalde romans, welke gij koopt en leest.’ Aan dat verlangen, lezers! kunt gij ligtelijk voldoen; want, indien gij niet vele vertaalde romans koopt en leest, kunt gij ook dit plaatsje aan een werk van meer gehalte inruimen; en behoort gij tot de velen, die enkel romans lezen, dan behoeven wij u ook niet af te

[p. 237]

schrikken om deze episoden te lezen, waarin meerdere levendige partijen voorkomen, geschikt om uwe vlugtige opmerkzaamheid eenige oogenblikken bij een bepaald voorwerp vast te houden. Vermits evenwel ons oordeel over de eigenlijke waarde van deze lettervruchten gevraagd is, mogen wij het hierbij niet laten, maar zijn verpligt te verklaren, dat wij er niet hoog mede vliegen en dat de Schrijver, onzes inziens, beter zou hebben gedaan, wanneer hij ze nog niet in het licht had gegeven, maar bewaard voor volgende jaren. Eene fiksche beschaving kunnen zij trouwens nog zeer goed verdragen, al is de Heer valenz in eigen oogen ook reeds zóó ver gevorderd, dat hij zich op anderer stijl bijtende aanmerkingen mag veroorloven. Wij willen u in staat stellen om te oordeelen, lezer! door u, uit meerdere, enkele proefjes van den stijl des Heeren valenz mede te deelen. Bl. 26. ‘Het liep tegen middernacht. Dikke zwaveldampen, uit den (NB.) verzengenden schoot des aardrijks, gedurende de laatste dagen, naar de bovenste luchtgewesten opgestegen, hadden zich reeds bij het vallen van de schemeringen des avonds tot zwarte wolken zamengepakt en drukten als met looden zwaarte op het aardrijk neer. Een ontzagverwekkend, treurig floers was over hemel en aarde verspreid: en slechts bij lange tusschenpozen voeren (?) blaauwachtige bliksemstralen door de vaneen gescheurde lucht en herschiepen het vreeselijk duister voor weinige oogenblikken in nog vreeselijker licht. Zwaarder en zwaarder rommelen de schorren slagen des donders. Alles davert en kraakt. Geen verkoelende regen verkwikt de met vuur bezwangerde lucht.’ Bl. 44. ‘De Spaansche kurassiers zijn ettelijke schreden teruggeweken; maar op nieuw stormen zij op de Nassouwers aan. Zoo beuken de tuimelende golven, door bulderende orkanen uit het barre Noorden voortgezweept, tegen de barre rotsen! De afgronden der wateren koken. Een vervaarlijk gedruisch laat zich alom hooren; terwijl het spattend schuim tegen de glibberige klippen kletst en de zeeman angstig naar de veilige haven uitziet! Maar even, gelijk de rots, die in het hart der baren de woelende zwalpende golven rustig afwacht, zoo wachten de Nassouwers de zwaarden hunner bestrijders, enz.’ Vindt ge niet, lezers! dat deze ontluikende heideplant zich laag bij den grond houdt? Erger intusschen is het, dat deze bombast somwijlen tot onzin wordt. Ook hiervan een paar voorbeelden. Bl. 91.

[p. 238]

‘Reeds begonnen de starren aan den oostelijken hemel te verbleeken, en de rozenverwige gloed van aurora, wanneer zij bij het krieken des dageraads, te midden van hare jeugdige trawanten en speelnooten, (NB.) uit den Oceaan opstijgt, kondigde eenen nieuwen dag aan. De morgen was beneveld.’ Bl. 239. ‘Het liep tegen het laatste van Wijnmaand. - De in den beginne zwakke regen werd gedurig sterker en stortte eindelijk in stroomen neder. - Reeds is het twee uren in den nacht. De lichten in Prins willems vertrek zijn diep neergebrand. Zij toonen aan dat de Vorst nog laat in zijne werkzaamheden verdiept is. De aanbrekende dag licht reeds door de geslotene venstergordijnen enz.’ Waar ziet de Heer valenz toch de zon opkomen? -

Wilden wij op enkele uitdrukkingen hechten, wij zouden den Schrijver opmerkzaam moeten maken op het gedurig onaangenaam terugkeerende van sommige beelden en woorden; b.v. Bl. 30. ‘Bleek als eene doode blikte de maan van tusschen de schemerend witte wolken op het zwijgend aardrijk.’

Bl. 34. ‘Weemoedig blikte de maan van achter het gescheurde wolkenfloers op het hooge slot ter neder.’

Bl. 68. Dreigend blikte hij het maanlicht aan’ en ‘weemoedig blikte de maan op het bleek ingevallen gelaat ter neder.’

Bl. 69. Zwijgend blikte de bleeke kuische gebiedster van ‘den stillen nacht op dezen optogt neder.’ enz. enz. Doch wij hebben reeds meer dan genoeg aangevoerd om den onpartijdige te overtuigen, dat de taal en stijl van den Episodenschrijver nog al wat te wenschen laten. Doch laat hij hier veel te wenschen, hij laat evenwel zijne hoofdpersonen geen' dorst lijden. Maar des te meer hebben zij van stormen, onweders en regenbuijen te verduren, en moet het jaar 1573 ook in dit opzigt al een onstuimig jaar zijn geweest, indien de Schrijver ten deze der geschiedkundige waarheid getrouw is gebleven.

Achter aan het boek, bl. 259, vindt men kleine aanteekeningen van geschiedkundigen inhoud; en geheel op het eind Verbeteringen, drie in getal. Voor deze drukfouten vraagt hij verschooning ten behoeve van Schrijver, Corrector en Zetter. De overige zijn, volgens hem, niet van zoo groot belang, dat zij op eenen Index zouden moeten ten toon ge-

[p. 239]

steld worden. Wij kunnen dit niet zoo gaaf toestemmen, want zelfs tegenover deze verbeteringen ontmoeten wij eenen Hollander, die in 1516 over de Jezuiten schreef!