Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Het Leven van Willem Verheyden, eenen weinig bekenden, in den bevrijdingsoorlog van het Spaansche juk, ten jare 1595, voor Nederland gesneuvelden, Nederlander; beschreven door zijnen Broeder Jakob Verheyden in het Latijn, en naar hetzelve vrij gevolgd door C.J. Wenckebach. Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaft. 1843. In gr. 8vo. XII 59 bl. f : - 75.

Is het voor den Nederlander van eene onschatbare waarde, dat hij in het bezit is van de Levensbeschrijvingen dier Mannen, die, als dappere Bevelhebbers en Vlootvoogden, of als uitstekende Geleerden en beroemde Letterkundigen, in zijne Geschiedenis uitblinken; het moet hem niet minder welkom zijn, te midden van zoo vele schitterende lichten, hier of daar eene star op te merken, wier glans, hoezeer te lang

[p. 234]

voor zijn oog verborgen, hem weldadig streelt, vooral wanneer zij mede den gloed vermeerdert en verhoogt, die van het uitspansel hem tegenvonkelt. Zoo is het ook, bij de nadere kennismaking met onzen willem verheyden, die ons, als door eene toevalligheid, hier, als een zeldzaam en luisterrijk voorbeeld van redelijke en zedelijke krachtsontwikkeling, tegenschittert, en die, zoo als de Vertaler van zijn Levensberigt aanmerkt, in het letterkundige naast eenen huig de groot, in heldenmoed en bedrijf naast den verdienstelijksten krijgsheld van ons Vaderland, in onze geschiedrollen zoude hebben kunnen prijken, wanneer hij eenen hoogeren ouderdom had mogen bereiken.

Willem verheyden, die zoo zeer de rij onzer beroemde voorvaderen vergroot, kunnen wij nu hier eenigzins volledig, in zijne voortreffelijkheden en levensbijzonderheden, naar waarde, leeren kennen. Bij velen waren niet alleen deze, maar was zelfs ook zijn naam onbekend; en welligt zou dezelve geheel uit de Jaarboeken der Geschiedenis en uit die der Letterkunde zijn verloren gegaan, indien er niet nog slechts weinige exemplaren bestonden van het door jakob verheyden in 1598 te 's Hage uitgegeven Levensberigt zijns Broeders willem, dat, in de Latijnsche taal geschreven, echter oorzaak was, dat velen met het leven van onzen willem, althans in de bijzonderheden, onbekend bleven.

De beroemde scheltema, door zijne vele en belangrijke werken, overwaardig om bij iederen regtschapen Nederlander in eere gehouden te worden, gaf in zijn uitmuntend werk: De uitrusting en ondergang der onoverwinnelijke Vloot van philips II in 1588, niet alleen eenige wetenswaardige mededeelingen omtrent verheyden, maar deed ook, op bl. 296, de verwachting geboren worden op eenige nadere en meer uitgebreide berigten van willem en zijnen Broeder jacob verheyden in zijn Geschied- en Letterkundig Mengelwerk.

Wij zijn echter in deze verwachting te leur gesteld, en bleven met den zoo hoogst verdienstelijken willem onbekend. Bijzonder aangenaam is het ons dus, door den Heer wenckebach eenige nadere bijzonderheden te vernemen, en deelen gaarne mede, op welk eene wijze hij hiertoe werd in staat gesteld en het bekendmaken derzelve heeft ten uitvoer gelegd.

Vóór weinige jaren door aankoop bekend geworden zijnde

[p. 235]

met het bovengenoemd Latijnsche Levensberigt rakende willem verheyden, begon de Heer wenckebach op dit Leven eenige aanteekeningen te maken, die hem belangrijk genoeg voorkwamen het publiek mede te deelen; terwijl hij voor de plaatsing derzelve de Werken der Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde niet ongeschikt keurde. Genoemde Maatschappij oordeelde het stuk, als bijdrage voor de Letterkundige Geschiedenis van Nederland, wel niet ongeschikt voor hare werken, doch zond het echter den geeerden Schrijver terug, met het bijgevoegd verlangen, dat hij van zijne aanteekeningen een zamenhangend geheel maken zoude.

De Heer wenckebach, bedenkende, dat, indien hij zich slechts bepaalde tot de punten, waarover zijne aanteekeningen liepen, de begeerte van het Nederlandsch Publiek meer opgewekt dan bevredigd zoude worden, en in aanmerking nemende, dat, zoo als wij reeds zeiden, er slechts nog weinig exemplaren van het Levensberigt bestonden, besloot van hetzelve eene vrije navolging te geven, ten einde dusdoende dien beroemden, maar te weinig bekenden Nederlander meer algemeen bekend te maken.

Na al dit vooraf aangemerkte zouden wij tot de beschouwing van het werkje zelf kunnen overgaan; doch wij achten het bijna onnoodig, in nadere bijzonderheden te treden. Wij zien er in, wie willem verheyden was; hoe hij, bij eene gloeijende drift voor kennis en wetenschappen, nog bovendien bezield werd door eene onweêrstaanbare geneigdheid, om zijn Vaderland niet alleen door zijne welsprekendheid, maar ook door zijnen arm te dienen; - wij zien er in, hoe hij, na lang worstelens, eindelijk de toestemming kreeg, om bij zekere gelegenheid zijne eerste redevoering te houden, en zulks verscheidene malen bij plegtige voorvallen herhaalde; hoe hij ook te Heidelberg, te Bazel en te Venetië, door redevoeringen uit te spreken, den grootsten roem inoogstte, overal door de beroemdste geleerden gul onthaald, en zelfs te Bazel aangezocht werd, om, hetzij in de Grieksche taal of in de Welsprekendheid, het Hoogleeraarsambt aan te nemen, waarvoor hij echter bescheidenlijk bedankte. Ten laatste zien wij er in, hoe hij, na lang beraad, eindelijk aan zijne onverwinnelijke neiging, om in de krijgsdienst te treden, toegaf; hoe hij daarin weldra tot den rang van Luitenant opklom, en eindelijk, hoe hij in zevenentwintigjari-

[p. 236]

gen ouderdom zijn nuttig leven groothartig in den strijd voor het Vaderland eindigde. Moge hij dan ook niet aan de stranden van Nieuwpoort of op den Oceaan in roemrijke gevechten zijn gesneuveld, moge ook zijne nagedachtenis door geen eerenaald of gedenkteeken zijn vereeuwigd; willem verheyden is in het hart van iederen Nederlander eene eerzuil waardig.

Wij eindigen met den geëerden Schrijver onzen dank voor zijnen aangenamen arbeid toe te brengen. Willem verheyden blijve voor den Nederlander ten voorbeeld, om, te allen tijde, gelijk hij, de onafhankelijkheid des Vaderlands en deszelfs letterkundigen roem te bewaren en te verhoogen!