Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 49]

Boekbeschouwing.

Algemeene Geschiedenis des Israëlitischen Volks van den vroegsten tot op onzen tijd; door Dr. J.M. Jost: uit het Hoogduitsch vertaald, door M. Mijers, onder toezigt en medewerking van Jz. J. Lion. Iste Deel. Te Leeuwarden, bij J.J. van Gelder. 1842. In gr. 8vo. XVII en 378 bl. Bij inteekening f 3-25. Buiten inteekening f 3-90.

Onder de wetenschappelijke werken, op historisch grondgebied in den laatsten tijd verschenen, bekleedt zeker het in Duitschland met roem bekende werk van Dr. jost, over de geschiedenis der Israëliten, eene eerste en voorname plaats. Het vrije standpunt, waarop zich de Schrijver heeft geplaatst, het gebruik, door hem gemaakt van menig resultaat der nieuwere Critiek, de diepe blik, dien hij slaat in de bijzondere berigten, uit de gewijde oorkonden of andere bronnen ontleend, alles duidt aan, dat wij hier een wezenlijk nieuw en zelfstandig onderzoek op dit nog zoo weinig bearbeide terrein van theologische en historische wetenschap voor ons hebben. Bevoegde beoordeelaars meenen, dat door het werk van Dr. jost (vooral ook door zijne uitvoerige Gesch. der Israëliten seit der Zeit der Maccabeen, in 9 deelen te Berlijn in 1831 verschenen) een wezenlijke voortgang op dit veld van onderzoek heeft plaats gegrepen. Geen wonder, dat het in Duitschland eene algemeene bewondering heeft opgewekt, en dat ook in Engeland eene vertaling van hetzelve het licht ziet. Ons publiek is daarom den Heere mijers en vooral den Heere lion dank verschuldigd voor de moeite, aan de bearbeiding dezer vertaling besteed.

Om het werk van jost in het regte licht te plaatsen, is het noodig, ons nader met zijn standpunt bekend te maken. Hij laat het eigenlijke theologische in de geschie-

[p. 50]

denis van Israël geheel onaangeroerd. Hij beschouwt haar niet als geschiedenis van Gods oude openbaring, en laat zich met de wonderverhalen, gedurig in dezelve voorkomende, alleen dàn gedeeltelijk in, wanneer zij in onafscheidelijk verband staan met gewigtige ontwikkelingen in het volksleven van Israël. Dit alles is, naar zijne meening, vreemd aan het standpunt der geschiedenis. Dit laatste bepaalt zich alleen tot het daarstellen van het gebeurde en deszelfs, door het vorschend oog beschouwde, oorzaken en gevolgen. Ook, waar het de hoogere critiek geldt van de bronnen der geschiedenis, de boeken des O.V., neemt de Schrijver als historicus veel aan, hetgeen den Theoloog zwarigheid zou baren. De echtheid van den geheelen Pentateuch staat bij hem op zeer losse schroeven. De boeken, naar josua, de Rigteren, samuël en de Koningen genoemd, houdt hij voor zeer laat, en meerendeels pas na de Babylonische gevangenschap geschreven. En den invloed van Mythen of Sagen op den inhoud of in den vorm hunner voorstelling acht hij geenszins eene ongerijmdheid. - Het oordeel over het werk van jost moet dus van de vragen afhangen: in hoever zulk eene zuiver historische, van het positief Openbaringsgeloof onafhankelijke voorstelling van de geschiedenis der Israëliten mogelijk zij, dan of deze laatste juist door deze afscheiding haar eigenaardig karakter verliest? Die de eerste vraag bevestigend, en de tweede ontkennend meent te mogen beantwoorden, heeft alle reden, om met het werk van Dr. jost hoogelijk te zijn ingenomen. Die op het tegenovergestelde standpunt staat, zal hier veel vinden, dat hem bevreemding, ja, waarom het woord niet genoemd? ergernis kan baren. Want de streng geloovige opvatting van al het buitengewone, dat in de Israëlitische geschiedenis voorkomt, wordt hier bijna nergens toegelaten, maar, of met stilzwijgen voorbijgegaan, of ontzenuwd en bestreden. Rec. acht zich ongeroepen, deze vragen hier opzettelijk te beantwoorden. Het standpunt van jost meent hij pas regt te kunnen beoordeelen, als het werk in deszelfs geheel is verschenen, en niet nu nog slechts het eerste deel voor ons

[p. 51]

ligt. En naar de verschillende wijze, waarop men meent de bovengenoemde vragen te moeten beantwoorden, zal ook het oordeel uitvallen over bijzondere gedeelten van dit boek. Van een theologisch standpunt beschouwd, kan menige gissing verwerpelijk en gewaagd voorkomen, die, op een rein historisch terrein overgebragt, vernuftig, ja aannemelijk kan schijnen.

Maar, hetzij men des Schrijvers gronddenkbeelden moge deelen of niet, altijd blijft zijn werk hoogst belangrijk. Over menige bijzonderheid uit de geschiedenis der Israëliten doet hij een nieuw en treffend licht opgaan. Tot de vereffening van vele Chronologische bezwaren levert hij hoogstopmerkenswaardige bijdragen. Bij menige gaping in de geschiedverhalen komt hij ons met gissingen te hulp, die, zoo al geene onbepaalde goedkeuring, echter altijd nadere toetsing verdienen. In één woord, het werk van Dr. jost komt ons voor, door geen beoefenaar der geschiedenis te kunnen gemist worden en in iedere Theologische Bibliotheek eene plaats te verdienen. Wel zal hij op het laatstgenoemde grondgebied menige welgegronde tegenspraak moeten verduren; maar, zoo uit deze tegenspraak slechts winst wordt getrokken voor het rijk van waarheid en deugd, zal de Schrijver haar zeker gaarne vernemen.

In vier deelen zal dit werk het licht zien, waarvan, zoo mogelijk, iedere drie maanden een deel zal verschijnen. De inteekening voor de volgende deelen zal tot de uitgave van het tweede deel geopend blijven. Moge dezelve allerwegen ruime deelneming vinden, en alzoo de bearbeiders dezer vertaling door een ruim debiet aangemoedigd worden! Zij verdienen die aanmoediging, om de loffelijke wijze, waarop zij zich van de bewerking des eersten deels hebben gekweten. De aanteekeningen van den Heer lion mogen door niemand worden overgeslagen: zij verhoogen de waarde van het werk. Alleen hadden wij gewenscht, dat derzelver volledigheid nog bevorderd ware door wat ruimer gebruik der werken van voltaire. Het tegenwoordige 1ste deel behandelt de Israëlitische geschiedenis

[p. 52]

tot aan den dood van saul. Wij zien met belangstelling het vervolg van dit werk te gemoet. Het worde door den geleerden met nut, door den beschaafden met oordeel des onderscheids gebruikt!