Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Vaderlandsch Leesmuseum, voor aankomende en volwassene Jongelingen en Meisjes. Opengesteld door eenige Vrienden der Geschiedenis en Letteren, onder Redactie van G. Engelberts Gerrits. Met Platen. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. (Zonder Jaartal.) In 8vo. VII en 259 bl. f 3 - :

Het doel en de strekking van dit werkje wordt, in het Voorberigt, door de Redactie, opgegeven. De Geschiedenis, bij voorkeur de Geschiedenis des Vaderlands, de Aardrijkskunde en Natuurlijke Historie zullen de stoffe aanbieden, om de aandacht en belangstelling te boeijen. De Zedekunde zal door aanlokkende verhalen aandringen op de gemoedelijke vervulling van alles, wat wij, als mensch en Christen, niet kunnen verzuimen, zonder ons duurzaam geluk op het spel te zetten. In hoeverre nu, dit de voornaamste grondslagen uitmakende, waarop het gebouw van dit Leesmuseum rusten zal, de voorkomende stukken, uit de opgegevene vakken genomen, hieraan beantwoorden, blijkt uit de inhoudsopgave, voor het werkje geplaatst. Alles, in dezelve vermeld,

[p. 36]

is geschikt, om het doel en de strekking, die zich de Redactie met de uitgave voorstelt, te bereiken: vele bijzonderheden, onze geschiedenis, de zeden en gewoonten onzer voorvaderen betreffende, worden hier, naar aanleiding van het geleverde uit van meteren, van wijn, van berkhey, alkemade, scheltema en anderen, aangetroffen. Geschieden zedekundige verhalen worden hier geleverd; en de keus, die de Redactie uit den voorraad, bij vroegere en latere Schrijvers voorhanden, gedaan heeft, verdient lof. Bij sommige stukjes worden de namen der Schrijvers vermeld; bij andere worden zij niet opgegeven. Sommige stukjes zijn in hun geheel overgenomen; andere zijn bij wijze van uittreksel geleverd. Dat dier Echtgenooten van Tooverij beschuldigd, en waarvan de Redactie hier de bijzonderheden mededeelt, trof Rec. aan in de Beschrijving van Oudewater; in welke Beschrijving wij nog onder de Leges, hier niet aangeteekend, vinden opgegeven 12 stuivers voor de vrouw, die de van tooverij beschuldigde vrouwen, vóór dat zij gewogen werden, moest ontkleeden. (Zie Beschrijving der Stad Oudewater, Delft 1747.) Indien men misschien, kieschheidshalve, gemeend heeft van dezen post niet te moeten gewagen, dan had men in den tekst ook van de handeling geene melding moeten maken: de vrouw, die dit werk verrigtte, was eene Sage-femme.

Wanneer men in dit Leesmuseum wenscht voort te gaan met Poëzij te leveren, dan zorge de Redactie, dat zij stukjes geve niet zoo gerekt als dat, getiteld: de gevolgen van het spel. Nooit hebben wij van den Dichter a.a. woesthoff iets gelezen; maar coupletten als deze:

Uw broeder, die u teêr bemint,

Is brenger van den brief,

En van het nevensgaande goud;

Hij heeft u ook zoo lief.

Zijn beneden het peil van alle dichterlijke waarde.

Met het vers zoude Rec. echter nog eenigzins meer vrede hebben dan met sommige der steendrukjes, die het boekje versieren (men leze ontsieren.) De Stichters Enkhuyzer Almanak levert ze, in verhouding, veel beter. Vele der hier voorkomende zijn eene schande voor den tijd, waarin de Lithographie, ook voor dergelijke werkjes, zulke bevallige,

[p. 37]

welgeteekende en goed uitgevoerde tafereeltjes aanbieden kan. Men zie de ellendige figuren bij het stukje: Het Middagmaal, (de historie met dien bok) op welk plaatje de Steenteekenaar wel de grooste bokken tegen de regelen der Teeken- en Doorzigtkunde gemaakt heeft; terwijl overigens, buiten de twee van de Steendrukkerij van h.j. backer, de andere meer of minder slecht zijn. 't Is te bejammeren, zulke wanstaltige voorstellingen in dit boekje aan te treffen! Liever geen platen dan zulke, die, wanneer de vreemdeling ze ziet, hem van de hoogte onzer kunst al een zeer ongelukkig en beklagenswaardig denkbeeld moeten inboezemen. Papier en druk zijn anders goed, en de correctie is vrij naauwkeurig: bl. 60 staat ennuis, lees ennius.

Bij den vloed van werkjes voor de jeugd, en bij de gelegenheid, die er dan toch, voor aankomende en volwassene jongelingen en meisjes in dien stand, waarvoor dit boekje bestemd schijnt, voorhanden is, om met de zaken, hier vermeld, ook op andere wijze bekend te worden, zal de tijd moeten leeren, in hoe ver de onderneming der Redactie, om dit Leesmuseum voort te zetten, slagen zal. Dat zij haar doel moge bereiken, is echter de wensch van Rec., die zich verzekerd houdt, dat onder het opzigt van den Heer engelberts gerrits de keuze der stukken altijd wel leerzaam en belangrijk blijven zal.