Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

De Columbacser vliegen.

Van het begin der maand April tot in de helft van Augustus wemelt het in de benedendeelen van het Bannaat, nabij het boschachtige gebergte aan den Donau, van digte zwermen kleine vliegen, welke men Columbacsers noemt. Er zijn jaren, waarin zij geheele wolken vormen, wanneer namelijk het saizoen derzelver uitbroeding meer dan anders begunstigd heeft.

De vlieg, op zichzelve beschouwd, komt even klein en onbeduidend voor, als de zoogenaamde wijn- of keldervlieg (musca cellaria); ook is zij aan dezelve in kleur niet ongelijk. Van hoe weinig beteekenis echter het diertje ook schijnen mag, zoo veel te gevaarlijker is zijn giftige steek, en de sterkste os moet voor een zwerm dezer insekten bezwijken.

's Morgens en 's avonds zijn de Columbacsers (daarin aan de gewone muggen en muskieten gelijk) wel het meest in de weer; zij vallen alsdan de weidende kudden aan, en dringen evenzeer door alle spleeten en reten in de stallen, om hunne slagtoffers op te zoeken. Alle weekere deelen van het ligchaam der dieren worden door hen overdekt, en met name dringen zij in derzelver neusgaten, waar zij zich bij hoopen vastzetten. Door den giftigen beet gefolterd en tot razernij gebragt, woedt zulk een gekweld dier onophoudelijk, tot dat het, door pijn en afmatting uitgeput, nedervalt en sterft.

Het ligtst bezwijken runders en varkens; terwijl schapen en paarden door de plaag minder erg worden aangetast. Voelt een rund deze insekten op de slijmhuid van den neus kruipen, zoo poogt het dezelve met de tong er uit te likken, maar werkt daardoor het ongedierte slechts nog des te hooger op naar de hersens, waarna het arme beest terstond in eene soort van dolheid vervalt en daarin omkomt.

Regen, zware dauw en onweersbuijen zijn de perken, door welke de natuur deze plaag doet eindigen of verminderen;

[p. 264]

een tweede middel, hetwelk den menschen in handen gegeven is, is vuur en rook. Daarom dan ook brengt men, omstreeks den tijd, waarop de Columbacsers zich beginnen te vertoonen, mest en vochtig stroo voor de dorpen en op de weiden, gelijk ook op de bouwlanden, waar eenig vee tot den veldarbeid gebruikt wordt, steekt deze stoffen in den brand, en overdekt op deze wijs geheele landstreken met rook. Naauwelijks beginnen deze schutvuren hunne stinkende dampwolken in het rond te verspreiden, of het vee, door zijn instinkt gedreven, rent van alle kanten derwaarts, de koppen zoo na mogelijk aan het vuur houdende. Dit duurt op deze wijs acht dagen lang, gedurende welken tijd met het vee in het geheel niet gearbeid kan worden, en men het ook alleen des nachts in de wei durft drijven. Om koets- en rijpaarden op de wegen, of in het algemeen dieren, welke men door rooken niet beschermen kan, tegen de woedende aanvallen dier insekten ten minste eenigermate te beveiligen, smeert men hen met vette stoffen in, waaronder iets stinkends of althans sterk rîekends gemengd is, als behoed- en tevens als heelmiddel tegen den venijnigen steek der Columbacsers.

De wijs, hoe dit tweevleugelig ongedierte ontstaat, is nog niet met juistheid bekend; doch het lijdt geen twijfel, of deze lastige vliegen komen, even als alle op een' lagen trap staande diergeslachten, uit rottende stoffen voort, en vermenigvuldigen in de korst der plantaarde. De plaats, waar dit gebeurt, bevat juist die overoude bosschen langs den Donau, waar die magtige rivierstroom reeksen van eeuwen lang slib en vuilnis opeengehoopt heeft. Hierop schijnen ook de onder het volk in omloop zijnde legenden, als ook de naam zelf van Columbacsers, te wenken.

Digt aan den oever des Donaus, bij het dorp Moldawa, staan nog de bouwvallen van het Columbacser slot, waarschijnlijk een oud roofnest. Hier ter plaatse is de sleutel tot den wilden weg, dien de Donau zich door het geweldige berggevaarte gebaand, en langs welken het binnenwater zich geloosd heeft, waaronder in vroegere tijden de groote vlakte van het tegenwoordige Bannaat bedolven lag. Hier en in de geheele bergengte afwaarts ziet men niets dan onbegane wouden, rotsen en kloven, zoo vele wonden der met geweld opgeretene aardkorst. In deze nu heeft de geweldige stroom zijne slijkerige golven gerold; en, even als

[p. 265]

de giftige vlieg in de wonden van een gejaagd wild hare eijeren legt, ten einde haar kwellend geslacht daarin uitgebroed worde, zoo heeft de Donau in deze holen van den stukgescheurden grond de stof opeengehoopt, waaruit thans, onder de werking van licht en warmte op de oppervlakte van het staan geblevene water, tallooze zwermen insekten van allerlei aard te voorschijn komen. Zulke holen vindt men bij de Columbacser ruïnen; en waarschijnlijk zijn het juist deze bouwvallen zelven, welke het oog des volks meer bijzonder op het oord gevestigd heeft, dat door hetzelve thans als het broeinest dier wolken van giftig ongedierte beschouwd wordt. De volkssprookjes vertellen ook verder, dat, in zeer ouden tijd, een Koning, welke die oorden beheerschte, de Columbacser vliegen in hunne spelonk had doen inmetselen; maar dat, toen het werk gereed was, de geweldige druk der millioenen naar buiten dringende insekten den reuzenmuur had doen instorten, en dat ook sedert niemand meer beproefd had, deze verschrikkelijke plaag door zulk een middel in de aarde te bannen, en, gelijk men zich uitdrukt, den Duivel zijn helgeschenk weder in den muil te werpen.

De bedoelde muur, van welken men zegt, dat nog eenige overblijfsels gezien worden, is waarschijnlijk een vestingwerk, dat met de Columbacser torens eenerlei doel had, en later misschien aan andere zwermen van schadelijke schepselen, te weten roovers van allerlei natiën, tot sluiphoek diende. Aan de volksvertelling is evenwel dit waar, dat, vóór eenigen tijd, een gelukzoeker werkelijk aangenomen had, eenige holen aan den Donau toe te metselen. Bij het geplaagde landvolk dier streken vond hij gereede ondersteuning, zoo aan handen als aan geld; edoch, de moeijelijke arbeid was naauwelijks begonnen, toen de geheimzinnige ondernemer, alles in den steek latende, eensklaps verdween.

De laatstverloopene jaren gedurende een vrij lang tijdsverloop nagaande, heeft men echter bevonden, dat, middelbaar gerekend, de plaag der Columbacser vliegen allengs vermindert; en hieruit laat zich niet zonder grond verwachten, dat, wanneer die oorden met den tijd gedurig meer bebouwd zullen worden, de wilde natuur ook ophouden zal dit schadelijk ongedierte voort te brengen. De wouden zullen gedund, aan de stroomen een regelmatiger bed gegeven worden, en de milde straal der zon zal, uit de dikke laag der eeuwig rottende stoffen, in plaats van deze of andere insek-

[p. 266]

ten, nutte planten en gewassen in weligen overvloed te voorschijn roepen.