Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Mijne gedachten, na de lezing van het ministeriëel rescript van den 1 Julij 1842, hetwelk de onafhankelijkheid der Hervormde Kerk uitspreekt, over de middelen, die moeten worden aangewend tot verkrijging van eene algemeene Kerkvertegenwoordigende Synode, of eene consulerende Commissie tot daarstelling van een Concept-Reglement of eene Kerkörde, aan mijne Hervormde Geloofsgenooten ter toetsing voorgedragen door A.J. van Houten, Predikant te Oosterwijk (Zuid-Holland). Te Leerdam, bij C. van Tuinen. 1842. In gr. 8vo. 15 bl. f : - 25.

Het doel van dit werkje is ten deele kenbaar uit den breedvoerigen titel; maar om het regt te kennen, moet er toch iets meerder van gezegd worden. De Schrijver meent, dat door het besluit, of liever het ministeriëel rescript van 1 Julij 1842, al de bepalingen vervallen zijn, waardoor de Koning zich de goedkeuring van alle Reglementen heeft voorbehou-

[p. 686]

den enz. Dit is, naar ons inzien, te veel uit de woorden dier aanschrijving gehaald, waarbij alleen verklaard wordt, in welken zin die goedkeuring noodig is, namelijk niet, om te beoordeelen, welke veranderingen in vroegere, of welke te ontwerpen nieuwe Reglementen, voor het Kerkgenootschap nuttig zijn, maar alleen om toe te zien, dat daarbij niets worde toegelaten, strijdig met de Grondwet of de veiligheid van den Staat. Bij gevolg heeft de Regering zich verbonden, elk bij de Synode aangenomen Reglement goed te keuren, indien het niet onvereenigbaar is met de Grondwet of de veiligheid van het Rijk. De Minister, die het bekrachtigend Koninklijk Besluit medeteekent, is daarvoor verantwoordelijk. Maar zonder die goedkeuring heeft het Reglement geene kracht, en geene verandering kan er geschieden, dan overeenkomstig het door den Schrijver zelven aangehaalde Art. 15 van het Algemeen Reglement.

D^o. van houten wil door leden der Hervormde Kerk een verzoekschrift laten teekenen tot bijeenroeping van eene algemeene vertegenwoordigende Synode, zamengesteld uit de afgevaardigden van de bijzondere Kerkklassen, welke in de eerste plaats het Kerkgenootschap op waarlijk kerkelijke grondslagen zullen moeten vestigen; terwijl, voor zoo ver dit nog zoo ras niet gebeuren kan, er door de onderteekenaars voorloopig eene Commissie zou worden benoemd, om met de algemeene Synodale Commissie te handelen; dragende hij tot die Commissie voor de Heeren Mr. e.m. van der kemp, Advocaat te 's Hage, j.j. le roy, Predikant te Oude Tonge, w. van gendt de leeuw, Predikant te Hardinxveld, en m. van staveren, Theol. Doctor en Predikant te Kedichem.

Maar vooreerst: aan wien wil de Schrijver dat verzoekschrift indienen? - Aan den Koning? - Immers neen! want welk Minister zou het wagen, een Besluit te teekenen en uit te voeren, waarbij de Koning, met voorbijgang der erkende Synode, eene andere bijeenriep, in strijd met de bestaande Reglementen? of waarbij de algemeene Synodale Commissie gelast wierd, met door eenige requestranten daartoe aangestelde mannen eene onderhandeling te openen? - Zoo iets, dit zou zijn eene ongrondwettige uitoefening van een zoogenaamd jus in sacra. Derhalve zou aan de Synode of aan hare Commissie het adres moeten worden ingediend. Maar de Synodale Commissie zou daarop niet

[p. 687]

mogen besluiten, althans er niet in mogen bewilligen, veelmin die anders ingerigte Synode zamenroepen. Het zou dus de Synode zelve zijn; doch die kan al weder geene andere Synode zamenroepen. Zij kan niet anders dan de Reglementen herzien, en een nieuw ontwerp maken, waarbij eene volgende Synode op eenen meer vertegenwoordigenden voet wordt zamengeroepen; en indien dat ontwerp niets inhoudt, strijdig met de Grondwet of de veiligheid van den Staat, weten wij vooraf, dat de Koning het bekrachtigen zal. Doch tot eene onderhandeling met eene, door zeker aantal petitionarissen opgeworpene Commissie kunnen nimmer termen bestaan. Men vergete toch niet, dat alle, na dat het Reglement van 1816 in werking gebragt is, benoemde Predikanten, Ouderlingen en Diakenen, ja dat alle sedert dien tijd aangenomene ledematen tot gehoorzaamheid aan de bestaande verordeningen, of anders tot verlating van het Kerkgenootschap, verpligt zijn. De vóór 1816 aangenomene en zich niet afgescheiden hebbende leden hebben er in berust, en zijn mede, als zich levenslang, voor zoo veel zij hun lidmaatschap niet opzeggen willen, aan de kerkelijke tucht hebbende onderworpen, gehouden tot naleving van hetgeen in het Kerkgenootschap, waarin zij gebleven zijn, als wet is erkend geworden. Gelijk in het Staats-, zoo bestaat er in het Kerkelijk Regt eene soort van Prescriptie. Niet dat de waarheid dwaling, of de dwaling waarheid worden zou; maar de vorm van Kerkbestuur, al ware die oorspronkelijk niet wettig vastgesteld, wordt gewettigd door den tijd, vooral wanneer men let op de sedert aangegane verbindtenissen. Er zijn wel punten, die herziening noodig hebben; maar even als geene herziening der Grondwet mogelijk is, dan naar de voorschriften, die de Grondwet zelve daarvan geeft, zoo is er ook geene herziening van 't Reglement van 1816 geoorloofd, dan op de wijze daarbij bepaald.

Doch, hoe liberaal het klinken moge, voor eene betere vertegenwoordiging in het kerkelijke te ijveren, dáárom schijnt het niet hoofdzakelijk bij den Schrijver te doen te wezen. De Commissie, welke hij wenscht door de onderteekenaars van zijn ontworpen verzoekschrift te doen benoemen, om met de algemeene Synodale Commissie te onderhandelen, is zoodanig zamengesteld, dat men dadelijk begrijpt, waar het henen wil. Langs allerlei wegen zoekt men eene terugkeering tot den geest, die in 1618 en 1619 heer-

[p. 688]

schende was, te bevorderen. Het verzoekschrift spreekt van een' te vervullen wensch der meerderheid in de Hervormde Kerk. Doch, indien het in den Staat gevaarlijk zou zijn, alles te willen verrigten in den zin der meerderheid niet van de Staten-Generaal, niet van de Provinciale Staten, de Kiescollegiën of de Stemgeregtigden zelfs, maar in den geest van de meerderheid der ingezetenen zonder onderscheid, ook der capite censi, het is nog gevaarlijker in het kerkelijke. Men moet die meerderheid van deels geheel onkundigen, deels waanwijze bedillers van de leerwijs der Predikanten, kennen; men moet weten, hoe de menigte een lijdelijk Christendom gemakshalve bemint, en door woorden en klanken geleid wordt, om na te gaan, wat men wil met dat werken in den zin der meerderheid, met dat Democratische Catholicismus. De Heer van houten zegt, bevreesd te zijn voor de pogingen der Roomsche Kerk, om overal invloed te krijgen, en wekt daarom op, om onze twisten te eindigen of ten minste op te schorten, en koele onverschilligheid af te leggen. Maar die koele onverschilligheid bestaat er niet, waar het aankomt op de verdediging van Protestantsche beginselen tegen louter Deïsmus aan de eene, en Catholicismus aan de andere zijde. Alleen op die duistere punten, waarover sommigen bij voorkeur twisten willen, is er wel geene onverschilligheid, maar zoekt men de waarheid, en draagt men elkanders onderscheidene gevoelens in liefde. Wil nu de Schrijver dit laatste veranderen, dan worden onze twisten niet geëindigd of opgeschort, maar bestendigd en aangewakkerd. Daartoe slaan thans, helaas! zoo velen de handen ineen, en, zoo zij hunnen wensch aanvankelijk mogen bereiken, zullen zij zich te laat hunnen onberaden ijver beklagen, wanneer het Kerkgenootschap in eene menigte kleinere afdeelingen zal zijn gesplitst, en de Roomsche Kerk over het in zichzelven verdeelde Protestantisme zal hebben gezegevierd. Dit verhoede de Heer der Gemeente!