Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Natuur- en Aardrijkskundige Beschrijving van het Eiland Java; door R.J.L. Kussendrager, Onderwijzer der Militaire School te Batavia. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1841. In gr. 8vo. XIV en 327 bl. f 3-60.

Niet slechts voor de op Java gevestigde Nederlanders, maar ook voor ons, bewoners van het moederland, moet deze beknopte beschrijving van het eiland Java belangrijk zijn. Dezelve is door den Schrijver na een twaalfjarig verblijf op Java opgesteld, gedurende welk tijdvak hij gewis ruime gelegenheid had, om de vereischte nasporingen te doen en de inlichtingen te erlangen, die hem tot het zamenstellen van zulk een werk moesten in staat stellen. Na eene korte inleiding over Java in 't algemeen (de gedaante, de ligging, de bergen, de rivieren, het klimaat, de geaardheid van den grond, de gewassen, de dieren en de oorspronkelijke bewoners van dit eiland, achtereenvolgens behandelende), volgt eene uitvoeriger plaatsbeschrijving der verschillende Residentiën. Men vindt hier menige merkwaardige bijzonderheid ook voor algemeene natuurkundige Geographie, zoo als beschrijvingen van vulkanische uitbars-

[p. 683]

tingen en van aardbevingen, van overstroomingen en opstoppingen van rivieren. Rivieren zijn op dit eiland zeer talrijk, meest allen echter bergstroomen, wier snelle loop menige watervallen aanbiedt en hen tot het bevaren ongeschikt maakt. Onder de vulkanische uitbarstingen is vooral eene van den Galoengoeng, een vulkaan in de Preanger-Regentschappen, welke uitbarsting in October 1822 plaats vond, breedvoerig beschreven (bl. 114-117); bij dezelve kwamen meer dan 4000 menschen om het leven, te gelijk met een overgroot aantal vee, terwijl vele koffijtuinen en rijstvelden of beschadigd of ten eenemale vernield werden. Onder de aardbevingen, die in de omstreken van Batavia voorvielen, worden vooral die van 1699, 1780 en 1834 vermeld, (bl. 54-57) en de verschrikkelijke aardbeving in de Residentie Kedoe, welke in December 1822, tegelijk met eene uitbarsting van den Marapie, plaats had, wordt uitvoerig beschreven. Ook ontmoet men enkele bijzonderheden uit de natuurlijke geschiedenis, gelijk berigten over het voorkomen der eetbare vogelnestjes (van de Hirundo esculenta) in de rotskloven en holen in de Residentie Buitenzorg, (bl. 69, 70) en over de talrijkheid der tijgers, benevens vele voorbeelden van door dezelve aangevallene en vernielde menschen in de Preanger-Regentschappen (bl. 107). Ook is doorgaans de temperatuur in de verschillende Residentiën volgens de schaal van fahrenheit opgegeven.

Uit deze korte aankondiging blijkt genoegzaam, dat het boek van den Heer kussendrager vele wetenswaardige zaken behelst. Intusschen zou het gewonnen hebben in algemeene belangrijkheid, zoo de inleiding minder kort en oppervlakkig behandeld was en hier alles bijeengezameld, wat nu ten deele in het werk verspreid ligt, om een algemeen beeld van de grondgesteldheid en van het klimaat van Java te geven. In bruikbaarheid zou het werk daarenboven hebben kunnen winnen door een alphabetisch register en door de bijvoeging eener kaart van het eiland, die tot beter verstand der locale bijzonderheden en tot een gemakkelijker overzigt der beschrijving had kunnen strekken, al ware daardoor dan ook de prijs van het boek noodzakelijk eenigzins verhoogd geworden.