Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Eenerley Meening van den Evangelischen Kerkbode met den Paus van Rome, tot uitroeijing der Gereformeerde Kerk in Nederland, aangewezen en in het licht gesteld door Z.H. van der Feen, Med. Dr. Te Amsterdam, bij J.H. den Ouden. 1842. In gr. 8vo. VIII en 76 bl. f : - 60.

‘Ende siet, seven andere koeijen quamen op na dese, mager ende seer leelick van gedaente, rank van vleesche: ick en hebbe diergelycke van leelickheyt niet gesien in den ganschen Egyptenland. Ende die rancke en leelicke koeijen aten die eerste seven vette koeijen op.’ - Deze ‘woorden uit Gen. 41:19, 20 kwamen onder het lezen van

[p. 580]

den Evangelischen Kerkbode mij onverwacht voor den geest.’

Met dezen aanhef, lezers! vangt de voorrede van dit pronkjuweeltje aan. - Zoo gij het aan Rec. wilt vergunnen, voor een oogenblik de bespottelijke manier van interpreteren, den Schrijver eigen, over te nemen, dan stelt hij u voor, om in de boven aangehaalde phrase, in plaats van de woorden: ‘bij het lezen van den evangelischen kerkbode,’ in te voegen: ‘bij het lezen van van der feen's aanwijzing’ - en met korte woorden heeft hij zijn oordeel over het Prulschrift gezegd.

Hij zal het staven. Ernstige wederlegging is het onwaardig. Maar tot waarschuwing voor anderen moeten zulke lasterlijke geschriften openlijk aan de kaak worden gesteld. - Het doel van deze brochure is, aan te wijzen, dat de Evangelische Kerkbode even gevaarlijk, ja nog gevaarlijker is voor de ‘ware Gereformeerden’, als de Paus van Rome en de Jezuiten, waartegen dit weekblad den strijd heeft aangebonden. Nu, wanneer tot die ware Gereformeerden (het woord Hervormden is toch contrabande, bl. 46, en het woord Protestant moest liever niet meer gebruikt worden, bladz. 4; ex ungue leonem!!) van der feen c.s. behoort, dan zouden wij den Evangelischen Kerkbode gelukwenschen, indien hij zulke onzinnige schreeuwers voor altijd kon doen verstommen. Maar dat de Heer van der feen tot zijn doel geen middel onbeproefd laat, hoe ongeoorloofd ook, is ons een nieuw bewijs voor de waarheid: ‘Ook bij de Ultra-Orthodoxen in de Hervormde kerk is er eene partij, die schijnt te gelooven, dat het doel alle, ook de slechtste middelen heiligt.’

Welke zijn nu zijne middelen? ‘Afschuwelijke laster!’ Hij heeft geen weekblad gezien, ‘aan den Kerkbode in leelijkheid en geestelijke magerte gelijk. Na de vele vette jaren, door den Heer aan ons vaderland gegeven, zijn er reeds lang vele magere, zeer leelijke koeijen, d.i. schrale jaren des hongers in het geestelijke, beginnen op te staan, door welke die overvloed grootendeels vergeten is. Maar onder al die magere en leelijke dingen is er voorzeker

[p. 581]

geen, door geestelijke dorheid zoo afzichtelijk ding uit den afgrond opgekomen, als de zich Evangelisch noemende Kerkbode’!

‘Al wat geestelijk is, wordt er ten eenenmale in gemist. Door er op in te teekenen bezondigt men zich tegen den Heere (bewijs, 2 Cor. 6 vs. 14, 15.) De Schrijvers zijn eed en pligt ontrouw. Zij verdraaijen en bedekken de waarheid. En zij niet alleen, maar ook de gansche kerk in Amsterdam zinkt meer en meer, daar niemand der andere Predikanten, zoo min als der overige kerkeraad, er openlijk tegen op komt, gelijk het Godgetrouwe leeraars betaamt’!

Gij walgt voorzeker reeds met ons van dit proefje, lezers! en in uw arglistig hart komt welligt de gedachte op, dat de Med. Dr. van der feen u een vomitief wilde geven om de maag te zuiveren. De goede man meent het echter in goeden ernst. Dan heeft hij toch zeker den Kerkbode gelezen, vraagt gij, om er al het venijn uit bijeen te zoeken? Neen - en nogmaals neen! Hij heeft slechts het Prospectus en de 8 eerste Nommers gebruikt!! Door genade heeft van der feen er geen cent voor uitgegeven, en wil dat ook nièt. De man las kosteloos. O lepidum caput! Hoort toch, vrienden! ‘De lezing van alle Nommers des Kerkbodens kan voor eene ziel, die naar geestelijk voedsel uitziet,’ (men versta hierdoor vooral fruytier, Sions worstelingen, op iedere bladzijde schier van dit meesterstuk aangehaald) ‘niet dan walgelijk en verdelend zijn, en wegens de geestelijke dorheid en magerheid, niet dan kwaad aan de ziel doen, daar het den tijd ontsteelt om - - zielenvettigheid (!!) aankweekende geschriften - - te gebruiken’!

Natuurlijk worden de beroemdste mannen der kerk hier niet gespaard, ook in andere opzigten. B.v. bladz. 54 krijgt het Groninger Tijdschrift eene vriendelijke schrobbering, natuurlijk weder in blanke opregtheid. Ter proeve. Als bezwaar wordt tegen dit Tijdschrift aangevoerd, dat er in zou gezegd worden: de leer der verzoening sterft uit Op zijn woord van eer kan Rec. verklaren, noch

[p. 582]

tot dat Tijdschrift noch tot den Kerkbode in eenige, zelfs de verste betrekking te staan. Maar hij daagt van der feen uit, om hem die plaats aan te wijzen. - Wij weten wel, wat hij bedoelt. In de belangrijke verhandeling van Ds. van teutem, (derhalve geen Groninger Professor) over het zinnebeeldige in de plegtigheid des H. Avondmaals, komen deze woorden voor. En wat bedoelt de Schrijver? Blijkens het aldaar onmiddellijk voorgaande, de leer, dat jesus in den eigenlijken zin gestraft werd om onze zonden, derhalve de streng Anselmiaansche satisfactie-theorie van een' vertoornden God, die door Goddelijk bloed moet worden bevredigd! Deze sterft uit, althans bij iedereen, die den naam van wetenschappelijken Godgeleerde verdient - en zij moet uitsterven. Maar niet de leer der verzoening, de hoofdinhoud van het Evangelie, de inhoud ook der beide, schandelijk gelasterde Tijdschriften. Maar het is eene fijne taktiek, niet waar, Dr. van der feen? de goede leeken te doen gelooven, dat ieder, die voldoening ontkent, ook verzoening verloochent, en hem vervolgens als roover van den edelsten schat des harten aan de kaak te stellen. Is die methode u in de school van Dordt geleerd? In die van het Evangelie zeker niet. Zoolang gij niet hebt aangewezen, dat de door u aangehaalde woorden in het Groninger Tijdschrift voorkomen, houden wij uw werk voor laster en leugen.

Medeprotestanten! met zulke wapenen tracht men thans uwe Leeraars en verlichtste mannen te bestrijden! Met zoo verraderlijke hand wordt het zaad van wantrouwen gestrooid! Wij beven op de gedachte, welke verantwoording de ongelukkige op zich laadt, die zoo zichzelven en anderen bedriegt! Waarlijk, met zulke uitverkorenen wilden wij niet gaarne den weg reizen, waarvan niemand wederkeert! Doch - Vader vergeef het hun! Wij durven er naauwelijks bijvoegen: zij weten niet, wat zij doen.

De Kerkbode zal het, hopen wij, wel beneden zich achten, dit Prulschrift te beantwoorden. Het daglicht behoeft geene apologie tegen uilengekras. Ja, ik zou naauwelijks grooter eerkrans op het hoofd van de Redactie we-

[p. 583]

ten, dan dit geschrift. A stultis culpari, maxima laus est.

Wij kunnen evenwel dit geschrift zeer ter lezing aanbevelen, vooral om den geest en de strekking te doen kennen der woelende factie in ons Kerkgenootschap, en elken onpartijdige te doen zien, wie eigenlijk de Protestantsche Jezuiten zijn! Verder zou het in de bibliotheek van een dolhuis eene zeer goede plaats kunnen bekleeden, en is ook (indien men het namelijk niet al te laf keurt) niet ongeschikt, om de lachspieren in beweging te brengen, ter vermijding van obstructies enz.

Mijnheer van der feen! wij wenschen u beterschap en hebben de eer u te groeten. Doch neen - want ‘indien iemand tot u komt, en deze leer (van christus) niet brengt, ontvangt hem niet in uw huis, en zegt niet tot hem “zijt gegroet.” Want die tot hem zegt, wees gegroet, die heeft gemeenschap aan zijne booze werken’!

Het motto van dit stukje was Ps. 83 vs. 5. - Recensent besluit zijn oordeel, met op hetzelve toe te passen het woord, 1 Cor. 3 vs. 19.