Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Gedachtenisrede aan wijlen den Nederlandschen Dichter Adriaan van der Hoop, junior, Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Correspondent der tweede klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, Lid van eer en verdiensten van verschillende kunst- en letteroefenende Genootschappen; overleden den 4 November 1841, te Rotterdam; gehouden in de Letterkundige Maatschappij, Verscheidenheid en Overeenstemming, op Vrijdag den 17 December 1841, door G. de Meijer. Te Rotterdam, bij Mensing en van Westreenen. 1842. In gr. 8vo. 59 bl. f : - 75.

De Maatschappij: Verscheidenheid en Overeenstemming, te Rotterdam, kweet zich van eenen betamenden pligt, toen zij na den dood van den Dichter van der hoop besloot, om zijne nagedachtenis in eene plegtige zamenkomst te vieren. Hij verdiende zulk eene hulde, en zij werd hem waardiglijk toegebragt in eene vereeniging, wier Voorzitter hij was, en tot wier bloei hij ijverig medewerkte. De taak, om bij deze gelegenheid het woord te voeren, werd aan den Heer de meijer opgedragen, die zich daarvan gelukkig kweet. Hij noemt zijn stuk eene Gedachtenisrede aan (liever over) den Dichter. Uit dat oogpunt hebben wij haar dan ook te beschouwen. Wij verwachten hier geene eigenlijke lofrede, ook geene opzettelijke en grondige kritiek van des Dichters werken; eene herinnering van datgene, wat hij was en gedaan heeft, zietdaar, wat de Redenaar wilde geven, en wat hij ook gegeven heeft. Hij doet ons zien, hoe van der hoop, door neiging tot andere bezigheden geleid, door omstandigheden in handelsbetrekkingen geplaatst, door eigene studie zich vormde, en eene menigte van kundigheden verzamelde, die voor de ontwikkeling van zijn dichterlijk talent van groot belang waren. Dat ook hier, gelijk elders, de loftrompet wel wat hoog wordt gestoken, zal men lig-

[p. 567]

telijk vergeven, maar bij onpartijdige waardering niet kunnen nalaten op te merken. Rec. althans vereenigt zich geheel met de woorden van den Hoogleeraar siegenbeek, in zijne aanspraak aan de leden der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde, bl. 17: ‘Van eene geleerde beoefening zijner moedertaal maakte hij veel werks; of hij echter haren rijkdom zoo zeer in zijne magt had, en daarvan zoo gelukkig wist gebruik te maken, als zijn bekwame Lijkredenaar, de Heer de meijer, ons verzekert, is, naar mijn oordeel, niet boven allen twijfel verheven’; waarna de Redenaar, ten bewijze, de zonderlinge woordkoppelingen aanvoert, waarin van der hoop smaak vond. Evenzoo kan Rec. niet instemmen met hetgeen de Lijkredenaar over het veelvuldig uitgeven van dichtwerken door van der hoop zegt, en ook daarbij zij het hem geoorloofd, de woorden van Prof. siegenbeek tot de zijne te maken, ‘dat hij, naar mijn oordeel, voor zijnen roem bij tijdgenooten en vooral bij de nakomelingschap beter gezorgd zou hebben, indien hij sommige zijner dichtstukken nooit in het licht gegeven, en aan de meeste, vóór de uitgave, meer de beschavende hand gelegd en vele dartele loten door het snoeimes had weggenomen.’

Doch wij duiden dat aan het vriendschappelijk gevoel van den Redenaar niet ten kwade, en bevelen liever de lezing van deze Gedachtenisrede van harte aan. Wil men eene proeve van den stijl, wij schrijven eenige regelen uit, bl. 36: ‘Nog verbeelden wij hem ons - bij gemis van een welgelijkend afbeeldsel - met die rijzige, breedgeschouderde en zwaarlijvige gestalte, en met dien hem eigenen eenigzins schommelenden gang, onze Leeszaal blijmoedig te zien binnentreden. Nog schijnt het ons toe, als bekleedde hij dezen thans, helaas, ledigen zetel, met dat open en vol gelaat, waarop de schoonheid der jeugd hare sporen achterliet, die blaauwe en helder blikkende oogen, waarin eene opregte ziel zich spiegelde, die bij openbare voordragt lichtstralen uitschoten - nu eens als bliksemschichten en dan weder als liefelijke zonneglansen, kennelijk aangeduid door zware wenkbraauwbogen, als tolken van de hartstogten des innerlijken gemoeds; - dat ronde en hooggewelfde voorhoofd, waarover diepe zin lag uitgespreid, en waarop eene kruin van donker bruine lokken zich welstandig verhief; dien gezonden blos en die hooggekleurde wangen, met dien beurtelings ernstigen

[p. 568]

en vriendelijk lagchenden mond; die vaste..... doch wat poog ik, T., van der hoop's stoffelijk beeld voor u te malen?’ enz.

Rec. stapt daarmede van de Gedachtenisrede af, om nog een woord te zeggen over eene noot op bl. 54, die persoonlijk tegen hem en ook tegen dit Tijdschrift gerigt is. Kort na van der hoop's overlijden, zegt de Heer de meijer, kwam hem een Maandschrift in handen, waarin zijne Feesttoonen bij 's Konings inhuldiging niet alleen strengelijk werden beoordeeld, maar Recensent zich onder veel afkeurends de uitdrukking veroorloofde: van der hoop gaat niet vooruit. De Heer de meijer neemt vervolgens iets terug van zijn gezegde, dat men zou kunnen aanmerken, dat van der hoop, schoon reeds langdurig ziek zijnde, waarschijnlijk echter nog onder de levenden behoorde, toen Recensent dit oordeel nederschreef. Hij had hier, in plaats van waarschijnlijk, gerust zeker kunnen zetten; want een Maandschrift, dat op den eersten November 1841 in het licht verschijnt, dient wel vóór den vierden November (den dag, waarop van der hoop stierf) geschreven te zijn! Als de Heer de meijer verder meent, dat eene hoogst onkiesche beoordeeling van het laatste werk van van der willigen vermoedelijk wel van denzelfden bekenden Recensent is, wien hij eenen laaghartigen, in het duister wroetenden beoordeelaar noemt, zoo diene hem tot teregtwijzing, dat hij zich deerlijk vergist. Rec. laat de verdediging der beoordeeling van het werk van van der willigen aan den beoordeelaar over. Hij zal er niet in beslissen; want hij heeft het werk niet gezien, veel minder gerecenseerd. Of nu op hem, dan of op van der willigen's Recensent de fraaije epitheta van laaghartig enz. zijn gemunt, is hem vrij onverschillig, hoewel hij ook daarin dat laaghartige niet kon vinden. Of hij bij van der hoop bekend was, weet hij niet; wel, dat bij van der hoop niet kende, hem zelfs nooit gezien had, in geene de minste betrekking tot hem stond, noch iets van zijne omstandigheden, van zijne ziekte of anders wist. Rec. heeft meer dan één werk van van der hoop beoordeeld, en daarbij telkens op het goede zijner stukken zoowel, als op het verkeerde gewezen. Partijdigheid kon daarbij in geene aanmerking komen. Hij behoort niet tot degenen, die dichterlijken roem najagen, maar acht zich toch bevoegd, om als criticus op te treden; terwijl hij zich tevens bewust is, dat hij zich niet schuldig maakt aan den hoogen en meesterachtigen toon, waardoor zich vele beoordeelingen, vooral over Dichters en dichtstukken, in het hier zoo hoog geprezen Maandschrift, de Gids, onderscheiden, hetwelk van der hoop's verdiensten in den laatsten tijd waarlijk niet gunstiger beoordeelde, dan in ons Maandschrift is geschied. De Heer de meijer had zich zijnen in het wilde gedanen uitval kunnen besparen.