Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

[p. 544]

Verhandeling over de oude wijze van strafvordering in Gelderland, Holland en Zeeland, voornamelijk in de XIIIde en XIVde Eeuw, door Mr. L.Ph.C. van den Bergh. Te Leiden, bij S. en J. Luchtmans. 1842. In gr. 8vo. VI en 135 bl. f 1-40.

In zijn voorberigt betreurt de Heer Mr. van den bergh en vindt het opmerkelijk, dat de Nederlandsche regtsgeschiedenis zoo verwaarloosd wordt. De reden hiervan zouden wij meenen te vinden in den verbazenden arbeid, dien het bestudéren alleen van de nu nog in werking zijnde, of telkens nog te pas komende, wetten en verordeningen vordert. Men denke aan onze nieuwe wetboeken met hetgeen daarover reeds geschreven is, aan de nog onmisbare codes met de commentateurs er op, aan het kolossale bulletin des lois en het dagelijks aangroeijende Staatsblad. Hoe weinigen houden nu nog tijd over, om de oude regtsgeschiedenis te beoefenen! Gelukkig, dat de Heer van den bergh daartoe de gelegenheid heeft weten te vinden, en ons eene eerste proeve zijner navorschingen mededeelt, die wij door meerdere wenschen achtervolgd te zien. Na de Inleiding ontmoeten wij de volgende onderwerpen, aan elk van welke een hoofdstuk gewijd is, als: de geregtsplaats, de geregtstijd, de teregtzittingen, de teregtstaanden, regtspleging in de criminéle gerigten, hofvaarten en appellen, vrijplaatsen, en regt van gratie. Bij de mededeeling van hetgeen hem gebleken is, geeft de Schrijver hier en dáár zijne opmerkingen, b.v. bl. 29: ‘Inamovibile oordeelaars, gelijk men thans spreekt, heb ik in het Duitsche regt niet aangetroffen.’ Bl. 45 maakt de Schrijver oplettend op het onderscheid tusschen medezweerders en getuigen. ‘De medezweerders of volgers (conjuratores, consacramentales) waren als het ware de geregtelijke borgen der partij, voor welke zij optraden, en volgden den eed des hoofdpersoons; zonder dezen kwamen zij niet te pas. De eenvoudige getuigen daarentegen stonden op zich zelve. Zoodanig getuigenis bragt eene veroordeeling te weeg, tenzij die door drie anderen onder eede wedersproken werd: maar de eed der medezweerders kon door den tegeneed der medezweerders van de andere partij niet krachteloos gemaakt worden;

[p. 545]

deze laatste was beslissend. De getuigen zwoeren, dat zij zelve gezien en gehoord hadden; de medezweerders, dat zij den eed huns vriends voor waar erkenden.’ Bij de beschouwing van het regt van gratie zegt Mr. van den bergh, bl. 132: ‘Het gronddenkbeeld bij de Duitschers was dit, dat de straf eene voldoening voor den beleedigde was; niemand, dan deze zelf, kon die derhalve opheffen of verzachten. Maar tevens was de misdaad eene vredebreuk, en als zoodanig was ook de Staat, het algemeen (res publica) beleedigd; waaruit volgde, dat beiden zamen het regt van gratie hadden, niet elk afzonderlijk, tenzij voor zijn deel in de voldoening. Maar wanneer de misdaad tegen den Staat of den summus imperans, niet tegen één van deszelfs leden gepleegd was, had ook gene alleen het regt van gratie. Indien men dit onderscheid in het oog houdt, zal men op geene tegenstrijdige bepalingen stooten, althans in dien tijd, waarover wij handelen.’

Hartelijk hopen wij, dat de Auteur ons meerdere proeven zal leveren, zoo belangrijk als de hier aangekondigde; maar dat hij dan ook iets naauwlettender op den stijl, doch vooral op de punctuatie zij, welke wij, om den wil der verstaanbaarheid, hier en daar, in de medegedeelde uittreksels, hebben veranderd. Door telkens (: of;) te zetten, waar een (.) beter zou zijn, geeft hij aan zijne volzinnen, soms van vijf of zes heele of halve zinsneden, eene bovenmatige lengte, en vervalt tot eene duisterheid van uitdrukking, die hij ligtelijk had kunnen vermijden.