Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Vlugtige Gedachten over 't Koninklijk Besluit van den 2 Januarij 1842, betrekkelijk 't lager Onderwijs, en eenige Bedenkingen over 't onderrigt in de Kerkgeschiedenis en die van 't Vaderland; door Dr. H.J. Nassau. Te Assen, bij T.J. van Tricht. 1842. In gr. 8vo. 31 bl. f : - 40.

Bij de aankondiging van dit beknopt geschrift heeft Ref. ten oogmerk, om de lektuur van hetzelve allen aan te prijzen, die in eenige betrekking staan tot, of belang stellen in de zaak van het lager Onderwijs. Het is zeer bezadigd en in een verzoenenden geest geschreven; en, inderdaad, kalmte en onpartijdigheid kunnen, bij zoo vele en velerlei overdrevene vorderingen en eischen van lijnregt tegenover elkander staande partijen, niet genoeg worden aanbevolen.

Wij hebben, in het jongstverloopen jaar, overvloedige gelegenheid gehad, om op te merken, welke de bedoelingen waren van hen, die de Wet van 1806 wenschten te zien vervallen, en de meeningen van hen, die, alhoewel uit zeer uiteenloopende beginselen, naar verandering haakten, zijn luid genoeg ter sprake gebragt. Dit laatste was nog geens-

[p. 508]

zins het geval bij en met hen, die het bestaande wenschten te behouden, en daartoe ook het hunne hebben pogen bij te dragen. Zij toch voegden zich bij de behoudende partij; niet omdat zij de Wetsbepalingen van 1806 voor onverbeterlijk hielden; maar omdat zij, met het oog gevestigd op het groot belang der zaak in den loop der omstandigheden des tijds, tot geen bepaald resultaat hadden kunnen geraken omtrent hetgeen, bij eene nieuwe Wetsbepaling, zou behooren te worden vastgesteld of vermeden.

Bewogen de dusgenoemde Ultra's, onder de Protestanten en Catholieken, zich op een bepaald en kennelijk aangeduid standpunt, van waar zij hun eenzijdig begrip poogden te handhaven, zoo vereenigden zich de meer gematigden, bij de twee genoemde Christelijke hoofdäfdeelingen, tot het behoud van de bestaande Wet, zonder daarbij bepaaldelijk te ontvouwen, wat zij voor zich als wenschelijk beschouwden. Geenszins uit onverschilligheid ontsproot deze hunne rustige houding; maar uit bedachtzame voorzigtigheid, die niet ligtelijk het minvolkomene afkeurt en verwerpt, zonder daarvoor het betere in de plaats te kunnen geven.

Onder deze gematigden is dan ook het Besluit van 2 Januarij 1842 met tevredenheid ontvangen; niet omdat het aan al de bestaande bezwaren te gemoet komt en aan niemand iets te wenschen overlaat; maar omdat hetzelve den weg opent, waarop vele bezwaren kunnen worden voorgekomen; omdat hetgeen hier of daar tegen de letter en den geest der Wet van 1806 mogt zijn ingeslopen voortaan niet meer zal kunnen plaats hebben; eindelijk omdat, bij eene getrouwe naleving der artikelen van het Besluit, alle redenen tot gegronde klagten voortaan zullen wegvallen, vermits men alle reden heeft om te mogen verwachten, dat H.H. Schoolopzieners en de Leden der Schoolcommissiën, hoe moeijelijk de bepalingen omtrent de schoolboeken en de afscheiding der kerkelijke bedieningen zijn of worden mogen, zich zullen beijveren, om ingevolge de gegevene voorschriften te werk te gaan.

Mogt deze geest van gematigdheid behouden blijven en zich meer en meer uitbreiden! Het voor ons liggend stukje heeft de kennelijke bedoeling hiertoe, en verdient daarom niet slechts aankondiging, maar ook aanprijzing, ter behartiging van hetgeen in hetzelve opgemerkt en met bezadigden zin is voorgedragen.

[p. 509]

Hier zouden wij kunnen eindigen; maar ons ligt nog iets op het hart, dat wij, bij deze voegzame gelegenheid, niet kunnen terughouden. Veel is er, in den laatsten tijd, geschreven over het lager Onderwijs, of liever tot bestrijding der Wet van 1806; terwijl de voorstanders dier Wet het onraadzame van eenige verandering in deszelfs hoofdbestanddeelen hebben pogen aan te toonen. Thans is, ten gevolge van 's Konings Besluit, aan al dat voor- en tegenschrijven een einde gekomen, en zijn de gemoederen tot een' zekeren staat van kalmte teruggekeerd, merkbaar afstekende bij vroegere spanning; en nu vragen wij: zouden die kalmere dagen niet kunnen worden gewijd aan een gezet, bedaard en onbevooroordeeld nadenken en wisselen van denkbeelden van desbevoegden? Ook onder dezen (waarom zulks verbloemd) heerscht verscheidenheid van begrip aangaande den aard, het wezen en de hoofdbedoeling van het lager Onderwijs; maar ook zijn er onder dezen velen, die, ter zake van het gewigt der zaak, het in dezen met zichzelven niet geheel eens kunnen worden. Dagen van strijd, onrust en verschil zijn min geschikt tot naauwgezet wikken en wegen en het beproeven en toetsen der waarheid, die alle gematigden zoeken te kennen en te volgen. Mogt een rustiger tijd hieraan worden toegewijd! Ultra's, van allerlei leuzen en kleuren, weten doorgaans zeer goed, wat zij willen; mogten alle gematigden eenmaal zoo verre komen, dat zij, met waardigheid, konden betuigen: dat wenschen wij!