Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Athene, deszelfs opkomst en val, in verband met de letterkunde, wijsbegeerte en het huiselijke leven van het Atheensche volk. Door E.L. Bulwer. IIIde Deel. Te Amsterdam, bij J.C. Sepp en Zoon. 1841. In gr. 8vo. VIII en 336 bl. f 3-40.

Dit gedeelte van het belangrijk geschiedkundig werk, waarvan wij reeds een aanprijzend verslag gaven, begint met het 4de Boek, van het einde van den Perzischen inval tot aan den dood van cimon, 479-449 vóór chr.; een tijdvak, waarin het Atheensch Gemeenebest de hoofdrol in de Grieksche Geschiedenis vervulde. Groote mannen, zoo als themistocles en aristides, waren het hierin behulpzaam; terwijl het heerschzuchtig en verraderlijk gedrag van pausanias voornamelijk de oorzaak was, dat de Spartanen de hegemonie, of den besturenden voorrang onder de Grieken, verloren, die nu op de Atheners overging, waardoor zij aan het hoofd van het Ionisch verbond tegen de Perzen kwamen, en eene vrije schikking over de bijdragen der bondgenooten verkregen, wier schatkist eerst te Delos gevestigd, en naderhand naar Athene zelve overgebragt werd. Themistocles, nadat hij zijne verwoeste vaderstad weder opgebouwd en versterkt had, zag zich echter weldra, even als aristides, die de zoo rijke geldmiddelen van den Staat met zoo veel regtvaardigheid en zoo doelmatig bestuurde, door het Ostracismus getroffen en verwijderd. Eene eervolle ballingschap voorzeker, maar die van den naijverigen en erg-

[p. 446]

denkenden aard der Atheensche volksregering getuigt. Onze Schrijver tracht uit zijn liberaal standpunt dit Ostracismus te verdedigen, en men moet bekennen, dat een man als themistocles gevaarlijk voor de democratie begon te worden; misschien zou hij weldra het voorbeeld van pisistratus hebben gevolgd. Alles, wat dien man betreft, is zonderling en belangwekkend, zoo wel zijne vlugt en ontvangst aan het Perzische hof, als de oorzaak van zijnen dood.

Weldra verscheen cimon, de zoon van miltiades, en verkreeg, hoezeer aan het hoofd der aristocratische partij staande, eene groote populariteit door zijne schitterende daden en leefwijze. Hij handhaafde, niettegenstaande den ongelukkigen afloop der Atheensche tusschenkomst in den Egyptischen opstand tegen Perzië onder inarus, den Griekschen wapenroem door de overwinning aan den Eurymedon. Hij kon ook het Ostracismus niet ontgaan, maar werd teruggeroepen, en stierf niet vóór dat zijn meer gelukkige opvolger in de volksgunst, pericles, reeds in aanzien en invloed steeg. Dit 4de Boek eindigt met eene beschouwing van de verandering der zeden te Athene en deszelfs meer schijnbare dan wezenlijke en duurzame grootheid, van den vooruitgang der algemeene opvoeding, van de ontluikende kunst der Geschiedbeschrijving, derzelver Ionischen oorsprong, de eerste Historiographen, en een overzigt van het leven en de schriften van herodotus. Overgaande tot de wijsbegeerte, ontmoet men hier eene schets harer geschiedenis sedert thales, waarin zeer belangrijke opmerkingen over de Ionische en Eleatische scholen, over pythagoras, anaxagoras en archelaus voorkomen, en waarin wordt aangetoond, dat de wijsbegeerte in dezen tijd geenszins afgescheiden was van het gewone leven der Atheners.

Het 5de Boek, loopende van den dood van cimon, 449 vóór chr., tot aan den dood van pericles, in het 3de jaar van den Peloponnesischen oorlog, 429 vóór chr., schetst ons het tafereel van het bestuur van dien grooten staatsman, die, zonder de democratische vormen te schenden, langen tijd het opperbewind van het Gemeenebest in handen had. Te vergeefs stelde de aristocratische partij aan hem den ouderen thucydides over; hij wist hem eindelijk door het Ostracismus uit den weg te ruimen. De oorzaken van de magt van pericles worden uitvoerig ontwikkeld; terwijl de heerlijke gedenkstukken van bouwkunst, zoo als het Par-

[p. 447]

thenon, de Propyleën enz., zoo wel het werk van het Atheensche volk waren, als van pericles, phidias en ictinus, die dezelve deden oprigten en vervaardigden. De gebreken en grootheid van Athene hadden dezelfde oorzaken; hetgeen hare staatkundige magt daarstelde, was het beginsel van haren val. Het stelsel van betaling der bondgenooten zoude haren ondergang in den Peloponnesischen oorlog voorbereiden.

Het Deel, waarvan wij verslag gaven, eindigt met eene schets van de opkomst en den voortgang van het Atheensche blijspel tot aan den tijd van aristophanes, en eene uitvoerige beschouwing en ontleding van de treurspelen van sophocles.

Wij kunnen niet dan met denzelfden lof van dit Deel als van de twee vorige gewagen. Vele punten, betreffende de Grieksche Geschiedenis, vooral wat staat- en letterkunde aanbelangt, vonden wij er op eene oorspronkelijke en onderhoudende wijze in behandeld; en hebben wij met genoegen het tafereel van de opkomst van Athene gezien, zoo verlangen wij met belangstelling naar dat van haren val; een onderwerp de aandacht niet minder waardig.