Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Wereldkennis en levensgenot, of practische bijdragen tot bevordering van levenswijsheid. Vrij gevolgd naar het Hoogduitsch van F.B. Beneken. Door D. Ijsenbeek, Leeraar der Doopsgezinde Gemeente te Alkmaar. II Deelen. Te Alkmaar, bij H.J. van Vloten. In gr. 8vo. 616 bl. f 5-50.

Het oorspronkelijk werk zag reeds in het jaar 1806 het licht, en verwierf zelfs eene derde uitgave. Daar de Eerw. ijsenbeek zich overtuigd hield, dat deze gunstige ontvangst niet onverdiend was, gevoelde hij zich opgewekt, om van het werk eene vrije vertaling den Neder-

[p. 439]

landschen lezer aan te bieden. Ten einde onze lezers eenigermate bekend te maken met de behandelde onderwerpen, plaatsen wij, eer wij ons met de beoordeeling bezig houden, de opgave van den inhoud: I. Wereldkennis. II. Levensgenot. III. Gezelligheid en Verkeering. IV. Vriendschap en omgang met vrienden. V. Liefde. VI. Jaloezij. VII. Echtelijk leven en huiselijk geluk. Dit laatste Hoofdstuk, in verscheidene onderdeelen verdeeld, beslaat het geheele tweede deel van het werk.

In zoo ver als de titel een oorspronkelijk werk van den daar opgenoemden Schrijver deed verwachten, vonden wij ons, bij de inzage van het boek zelf, eenigermate teleurgesteld. De Vertaler noemt het eene Bloemlezing uit beroemde Schrijvers. En inderdaad, geen enkel Hoofdstuk bestaat, voor zoo veel wij ons na de lezing herinneren kunnen, uit een doorgaand aaneengeschakeld betoog van beneken zelf, maar allen uit ieder op zichzelf staande, in den vorm van adversaria bijeenverzamelde brokstukken van, in stijl, in leeftijd, in godsdienstige en wijsgeerige gevoelens, het meest van elkander verschillende Schrijvers en Schrijfsters, die dan ook ieder dadelijk onder hunne eigene bijdrage, even als door onderteekening, met hunne namen worden aangeduid. Dus eigenlijk gezegd wordt er geene letterdieverij gepleegd, dewijl de Schrijver of liever Verzamelaar, daar de bijdragen van beneken zelf zeer weinige zijn, ieders eigendom behoorlijk aanwijst, en zich niets toeëigent, aan anderen toebehoorende. Zoo vinden wij hier aangehaald: chesterfield, voltaire, zimmerman, fielding, garve, moore, shakespeare, claudius, mercier, ewald, rochefoucault, bahrdt, addison, w. temple, r. steele, cervantes, marcus aurelius, meisner, ganganelli, pockels, stillingfleet, cicero, niemeijer, isocrates, reinhard, peutarchus, lessing, veit weber, plato, beattie, lavater, ninon de l'enclos en xenophon, behalve nog vele anderen, tot meer dan honderd in getal. Sommigen van deze aangehaalde Schrijvers of Schrijfsters waren ons van elders niet bekend.

[p. 440]

Wij hoorden derzelver namen hier voor het eerst, zoo als onder anderen dya na sore, zoodat wij ze allen niet durven waarteekenen, als namen van wezenlijk geleefd en geschreven hebbenden.

Wat de keuze en de rangschikking betreft van alle deze zoo ongelijksoortige stukken, zij is met oordeel geschied, zoodat, ofschoon het gedurig veranderen van den stijl en het afbreken der redenering aan de aangenaamheid der lezing hier en daar hinder toebrengt, nogtans, hetgeen ter zake dient, met eene zeldzaam voorkomende volledigheid en verscheidenheid is zamengebragt. Men vindt in het werk een' rijken schat van zeer belangrijke opmerkingen en lessen tot bevordering van levensgenot en verkrijging van levenswijsheid. Ofschoon men hier dus geen eigenlijk gezegd nieuw, oorspronkelijk werk ontvangt, zijn wij het met den Vertaler eens, dat het geschikt is, om, vooral in jeugdige harten van beiderlei geslacht, het goede en edele te bevorderen; terwijl men hetgeen elders in de geschriften van geletterden verspreid is ‘even als parelen hier nevens elkander aan een snoer geregen aantreft.’

De Vertaler heeft zich over het geheel loffelijk van zijne taak gekweten, vooral ook door zijne in de noten bijgevoegde aanmerkingen, waar hij hier en daar regtmatige hulde toebrengt aan zoodanigen van onze vaderlandsche Geleerden en Schrijvers, die, den Hoogduitschen Verzamelaar onbekend, benevens die; welke door hem aangehaald zijn, verdienen geraadpleegd te worden. Wij wenschen het boek in veler handen, en twijfelen niet, of hetzelve zal den lezer, die niet geheel verwend is door vele waterige of oppervlakkige geschriften van den dag, een aangenaam en nuttig onderhoud verschaffen.