Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Geschiedkundige Beschrijving der oudere en nieuwere thans bestaande Ridderorden, zoo in als buiten Europa; bevattende derzelver oorsprong, benaming, spreuken, ordelinten enz. Door G.L. de Rochemont en J. Bischoff. VI-XVIIIde Aflevering. Met Afbeeldingen. Te Amsterdam, bij J. da Cunha en C^o. Per Aflevering f 1-40.

Daar er weder een groot aantal Afleveringen van dit kostbare maar niet minder belangrijke werk het licht ziet, mag Rec. niet langer dralen, om den inhoud van dezelve eenigzins meer van nabij aan het Publiek bekend te maken. Vooraf brengen wij de beide Schrijvers onzen dank voor de naauwkeurigheid, in deze Afleveringen aan den dag gelegd; terwijl de uitvoering der nu voor ons liggende tekst en platen allen lof verdient, en wij het werk beschouwen als niet alleen een wezenlijk gemis in onze taal vergoedende, maar als met het werk van eenen dambreville en andere buitenlanders gelijk te stellen.

Heeft Rec. aan sommige Ordebeschrijvingen, ten einde eene drooge inhoudsopgave te vermijden, reeds vroeger iets toegevoegd, dan worde zulks door de Schrijvers niet aangemerkt alsof hij de waarde van hunnen arbeid hierdoor zoude willen verkleinen, maar integendeel als een bewijs van de oplettendheid, waarmede hij hun werk heeft nagegaan.

In onze vorige aankondiging (zie N^o. XV voor 1841, bl. 644) zijn wij bij de Orden van Denemarken blijven stilstaan. Men vindt er de volgende, de Orde van den Olifant, de Dannebrogsorde, en de Orde der Volmaakte Vereeniging (l'union parfaite.) Rec. heeft al, wat op de instelling, beschrijving, veranderingen enz. dezer Orden betrekking heeft, met vele Auteuren vergeleken, en moet der Schrijveren naauwkeurigheid hulde doen. De Militaire en Burgerlijke Medailles voor Verdiensten, door de Deensche Regering ingesteld, als

[p. 407]

ook die der vrije Rijksstad Frankfort aan den Main, worden hier beschreven.

Op Denemarken volgt Frankrijk. De Schrijvers zijn hier eenigermate van de volgorde naar scheltema afgeweken, daar deze tusschen Denemarken en Frankrijk de Engelsche Ridderorden opgeeft. De eerste der alhier voorkomende Fransche Orden is wel niet de oudste, maar de eerste in rang, en wel de Orde van den Heiligen Geest. Veel belangrijks melden de Schrijvers van de stichting enz. dezer Orde. Wij kunnen ons echter niet onthouden, nog eenige bijzonderheden hieraan toe te voegen.

De staatsiekleederen waren in vroegere tijden aan de meeste voorname Ridderorden eigen; dezelve waren, naar den rijkdom der Orde, verschillend; ook gaven de meerdere of mindere belangrijke bijeenkomsten der Ridders aanleiding tot een prachtiger of minder prachtig en dagelijksch Ordegewaad.

Aan de Heilige Geest-Orde was vroeger het staatsiekleed onafscheidelijk verbonden; en daar wij het bij de Schrijvers niet opgeteekend vinden, laten wij er hier de beschrijving van volgen: Het gewaad, dat de Heilige Geest-Ridders bij solemniteiten (bijzondere feesten) droegen, bestond in een zwart fluweelen mantel, (sommige Schrijvers melden, dat deze van groen fluweel was) waarop vele gouden en zilveren leliën en strikken geborduurd waren: op de linkerzijde van den mantel was een zilveren kruis en eene duif. Zij droegen een zilver onderkleed met oranje randen, en op het hoofd hadden zij een zwart fluweelen mutsje met witte pluimen. (Eene afbeelding dezer kleedij vinden wij bij den meermalen door ons aangehaalden schoonebeek, D. II, bl. 293.)

Dat het getal Ridders op honderd bepaald was, is mede blijkbaar uit een' Gedenkpenning, geslagen op de verheffing van 74 nieuwe Ridders door lodewijk XIV, waardoor het getal van honderd werd tot stand gebragt. (Men zie de afbeelding van denzelven bij j. goeree, Historische Gedenkpenningen van lodewijk XIV.) Ook werden bij deze benoeming vier Prelaten tot Commandeurs der Orde aangesteld.

Verder vindt Rec., hoezeer de plegtigheden van deze Orde veel overeenkomst met die der St. Michaëlsorde hebben, nog opgegeven, dat de Koning van Frankrijk, bij het overreiken van den mantel aan den nieuweling, dit met de volgende woorden deed gepaard gaan: Ordo hoc te paludamento sui

[p. 408]

fraterni contubernii involvit, ad propagationem, et columen fidei Orthodoxae et Catholicae Religionis. Manu Regia nostrae Militiae tesseram accipe, Sacri Pneumatis Torquem, sit tibi in jugi memoria Servatoris Christi passio, cujus symbolum Crucem vestibus insuendam tibi praecepimus. Annuat Christus, ne quam fidem votis, et Sacramento oppignorasti fallat; si secus feceris, ex albo Militiae expunctus indictas decretis ordinis paenas experieris. - De vergaderplaats der Heilige Geest-Ridders was in de Augustijner Kerk te Parijs, omdat gregorius XIII hen den regel van den H. augustinus had aangewezen.

Bij hetgeen de Schrijvers van de nu volgende St. Michaëlsorde zeggen, wil Rec. nog iets voegen. De Ridders van deze Orde bezaten een staatsiekleed, dat zoowel op hunne gewone vergaderingen, als op hunne jaarlijksche feesten, moest gedragen worden. Deze feesten werden vroeger, onder welke omstandigheden ook, stiptelijk gehouden op St. Michaëlsdag, en wel te Mont Saint Michel in Normandije. Het staatsiekleed bestond in een' wit zijden damasten mantel met hermelijn gevoerd en omgeslagen; onderaan waren de strikken der Orde van goud geborduurd; op de schouders hing eene kap van karmozijn fluweel (deze kap was ook geschikt om het hoofd te dekken.) Aan dezelve werd de halsketen aan beide zijden vastgehecht, en onder den mantel werd de karmozijnen rok gedragen.

Van de wijze, waarop deze Ridders benoemd werden, had Rec. ook nog iets meer verwacht. De benoeming had eerst plaats met meerderheid van stemmen. Later echter benoemden de Fransche Koningen de Ridders naar hun welgevallen, en na de verkiezing zonden zij een' heraut aan den nieuweling met de ridderlijke versierselen. De nieuwe Ridder werd daarbij opgeroepen, om zelfden eed te komen afleggen; waarna hij in de vereeniging der Ridders werd ontvangen. Uit handen van den Koning ontving hij de halsketen met de woorden: ‘De Orde ontvangt u in haar vriendelijk gezelschap, en tot een teeken geven wij u deze halsketen. God geve, dat gij dezelve lang moogt dragen tot zijn lof en dienst en tot verheffing der H. Kerk, tot aanwas en eer van de Orde, van uwe verdiensten en goeden naam! In den naam des Vaders’ enz. waarop de Ridders antwoordden: ‘Amen, daartoe geve God mij zijne genade!’

Thans volgt de Militaire Orde van St. Louis. Bij de ver-

[p. 409]

eischten, welke de Schrijvers opgeven, om in deze Orde opgenomen te worden, treffen wij aan eene vijfentwintigjarige dienst als Officier. Onder de historische Gedenkpenningen van lodewijk XII vinden wij eene Medaille (bl. 246) op de instelling dezer Orde afgebeeld, en aldaar treffen wij, bij de opgaven der vereischten, de vermelding van slechts eene tienjarige dienst als Officier aan. De overige Fransche Ridderorden worden hier, alsmede de Orde van het Julij-kruis, beschreven en afgebeeld; ook de Kruissen en Medailles, door verschillende Fransche Vorsten ingesteld en geslagen.

De Orde van St. George te Genua wordt weinig meer uitgereikt. Zij had hare stichting aan een bezoek van Keizer frederik III te Genua in 1452 te danken.

Wij vinden hier verder de Ordeïnstellingen van Griekenland; van Engeland, van welke de beschrijvingen uitvoerig, de afbeeldingen der Ordeteekenen fraai zijn; wijders van Hanover, de Medailles van het Hanseatisch Verbond, de Ridderorde van Hessen Darmstad, Hessenkassel, van den Kerkelijken Staat, en de laatste dezer Afleveringen bevat de beschrijvingen en afbeeldingen van de Ridderorden van de Nederlanden en het Groothertogdom Oldenburg. Bij die van de Nederlanden, de Militaire Willemsorde en van den Nederlandschen Leeuw, worden gevonden al de medailles en eerekruisen, welker stempeling en uitreiking zoo geheel in verband met geschiedkundige herinneringen onzes Vaderlands staan.

Wat Nederland betreft, hieromtrent merkt Rec. nog het volgende aan: Velen zullen welligt denken, dat de beide genoemde Orden, om niet te spreken van de Orde van de Unie, door Koning lodewijk ingesteld, de eerste zijn die in ons Vaderland zouden zijn ingesteld geworden; en schoon het wel niet tot de taak der Schrijvers behoort, om van niet meer bestaande Ridderorden te gewagen, zoo we te men, dat, volgens het zeggen van eenige Schrijvers, floris V, Graaf van Holland, Zeeland en Friesland, in het jaar 1290 eene adellijke Orde gesticht heeft, welke die van St. Jacob genoemd werd. De aanleiding tot derzelver instelling is moeijelijk te bepalen, maar wel, dat de Graaf, in genoemde jaar open hof houdende in den Haag, aldaar twaalf zijner Edelen tot Ridders sloeg. Het Ordeteeken bestond in eene halsketen van goud, volgens anderen van zilver verguld; dezelve was met zes schulpen versierd, en onderaan hing een gouden pen-

[p. 410]

ning, waarop de beeldtenis van den Heilige, naar wien de Orde genoemd was, gevonden werd.

En hiermede stappen wij voor eene poos van dit in belangrijkheid steeds toenemende werk af. Wanneer de Schrijvers in onze aanmerkingen en mededeelingen het een en ander mogten vinden, dat hun geschikt voorkomt, om, bij wijze van nalezing of ophelderingen, aan het slot des geheelen werks mede te deelen, zij hebben hiertoe volkomene vrijheid. Nader hopen wij, wanneer wederom een goed getal Afleveringen het licht zal zien, op dit werk terug te komen. Wij vermeenen ook nu van de waarde des werks, ter aanprijzing aan Geschiedkundigen en belanghebbenden, genoeg te hebben medegedeeld, en wenschen dus de Schrijvers aanmoediging, lust en bij voortduring goede bronnen, ter afwerking hunner wezenlijk niet gemakkelijke taak.