Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Het Schoolleven, of Handleiding voor studerende Jongelingen tot een doelmatig gebruik der schooljaren. Voorgesteld in Brieven van eenen Vader aan zijnen het Gymnasium bezoekenden Zoon, uitgegeven door Mr. J.D. van Hoëvell, Lit. Hum. Doct., Praeceptor aan de Latijnsche School te Groningen. Aldaar, bij J.B. Wolters. 1841. In kl. 8vo. VIII en 248 bl. f 1-90.

Het boekje, dat wij hier aankondigen, is, volgens de Voorrede, eene vrije navolging van een Duitsch geschrift van den Heer h. alberti, getiteld: Das Leben auf Schulen, 't geen een paar jaren vroeger het licht zag. Met dat Duitsche werkje onbekend, kan Rec. niet beoordeelen, wat aan den Nederduitschen bewerker toegeschreven moet worden. Duitsche Gymnasiën verschillen in vele opzigten van onze Latijnsche Scholen, zoo als zij gemeenlijk zijn; hier en daar bleef dan ook in dit boekje 't een en ander, 't geen niet zoo zeer op leerlingen van eene Latijnsche school kan worden toegepast, zoo als b.v. in den achtsten brief over het veronachtzamen van sommige lessen, in den negenden over het opschrijven van 't geen de onderwijzer mededeelt. Op de Duitsche Gymnasiën zijn de kweekelingen meer jongelingen, op onze Latijnsche Scholen zijn zij knapen; zij zijn reeds in zekeren zin Studenten op de eersten, op de laatsten meer Scholieren. Het boekje bevat alzoo sommige zaken, welke evenzeer of nog meer voor Studenten dan voor Latijnsche Schoolknapen dienstig is. Wij bevelen intusschen de lezing en behartiging van hetzelve alle jonge lieden aan, die zich voor den geleerden stand voorbereiden, ja ook ouders, die hunne kin-

[p. 258]

deren daarvoor bestemmen, kunnen er veel behartigenswaardige wenken in aantreffen. Bij het groot aantal toch der jaarlijks aan onze Hoogescholen aankomende jongelingen mogt men wel naauwkeuriger toezien, om allen, die geene ware roeping hebben om te studeren, zoo veel slechts mogelijk af te wijzen, en hen alzoo voor veel teleurstelling, de wetenschap voor vele onnutte dienstknechten, en den Staat voor vele lastige ambtbejagers te bewaren. Men vergelijke over dit onderwerp den zesden brief.

De in dit boekje heerschende toon is over het geheel prijzenswaardig, vrij van overdrijving, verstandelijk en overtuigend. De eerste brief, over het heimwee, beviel ons het minst; ook de tweede, over de ligchamelijke ontwikkeling, is onvolledig. De Schrijver schijnt hier nog niet regt op den gang te zijn, of bevindt zich veelligt op een gebied, waarin hij zich minder vrij beweegt. Of het zoo algemeen waar is, (‘eene,’ zoo als de Schrijver zich uitdrukt, ‘op de ondervinding gegronde overtuiging’) dat hij, die zijnen geest door eene grondige taalstudie zoekt te vormen, ook in staat is, zich elke wetenschap zonder veel moeite eigen te maken, (bl. 49) zouden wij, uit grond der ondervinding zelve, betwijfelen; maar men moet dit aan den Literator ten goede houden. Elk prijst gewoonlijk zoo veel, als hij meent zelf te kunnen bereiken, en wij stemmen daarenboven gaarne toe, 't geen uit herder bij onzen Schrijver wordt aangehaald: ‘Ééne spraakkunst moet de mensch leeren, want zij is philosophie der taal, en de taal is immers de omvang aller menschelijke begrippen; hoe volmaakter derhalve de taal is, waarvan wij de spraakkunst, dat is eene logica en philosophie der menschelijke rede, leeren, des te beter leert men haar, en verkrijgt in dezelve een voorbeeld van orde, naauwkeurigheid en juistheid van begrippen, voor alle andere wetenschappen, talen en kunsten van nut. Iemand, die in zijn leven geene spraakkunst geleerd heeft, leert in zijn leven niet naauwkeurig, ten minste niet met eene zekere grondigheid, spreken en schrijven: hij dwaalt in het onzekere rond, en heeft geen leiddraad in den grooten dool-

[p. 259]

hof der talen en woorden.’ (Bl. 236.) Men wachte zich slechts voor eenzijdige overdrijving.

Ziet hier den inhoud van het werkje uit de opschriften der brieven: Eerste Brief. Inleiding, het heimwee (bl. 1-11.) Tweede Brief. Gewigt der schooljaren met betrekking tot de ontwikkeling van het ligchaam en het leggen van den grond tot eene duurzame gezondheid (bl. 11-30.) Derde en vierde Brief. Gewigt der schooljaren met betrekking tot de ontwikkeling en oefening der zielskrachten. Middelen, waardoor de school haar hoofddoel, de vorming van den geest, zoekt te bereiken (bl. 30-64.) Vijfde Brief. Genoegens, die het schoolleven oplevert (bl. 64-78.) Zesde Brief. Noodzakelijke vereischten ter bereiking van het doel der school: 1 Roeping tot studeren (bl. 78-91.) Zevende Brief. 2. Voortdurende hoogschatting der geestontwikkeling en onwankelbare achting voor de zedewetten. Daarenboven over de ware weetgierigheid en de zoogenaamde broodstudie (bl. 91-103.) Achtste Brief. 3. Aanhoudende werkzaamheid en onafgebroken vlijt. a. Schoolvlijt. Voorbereiding voor de leeruren. Daarenboven over het nimmer verzuimen der school en het op behoorlijken tijd verschijnen in dezelve (bl. 103-121.) Negende Brief. Hetzelfde onderwerp. Onverdeelde aandacht bij het onderwijs. Het opschrijven van de woorden des onderwijzers. Slechte gewoonten, die de aandacht belemmeren. Het repeteren (bl. 121-135.) Tiende Brief. Hetzelfde onderwerp. Schriftelijke vertalingen uit de klassieke Schrijvers. De zoogenoemde themata en andere stijloefeningen (bl. 135-148.) Elfde Brief. Hetzelfde onderwerp. Over het maken van zelfbewerkte geschrevene opstellen. Regelen om zich in het zelfdenken te oefenen (bl. 148-165.) Onze gedachten neder te schrijven en in behoorlijken vorm uit te drukken, is eene voortreffelijke oefening van den geest. Hier staat regt op hare plaats de juiste opmerking van den grooten Geschiedschrijver joh. von müller: ‘Onze gedachten zweven zoolang in een ijdel duister rond, totdat wij ze uitspreken of opschrijven, en wij weten eigenlijk

[p. 260]

slechts zoo veel als wij duidelijk zeggen kunnen.’ Twaalfde Brief. Ten slotte over de schoolvijt. b. Bijzondere lijt. Haar gewigt en belangrijkheid (bl. 165-179.) Dertiende Brief Hetzelfde onderwerp. Bijzondere vlijt. Het nadeelige van het romanlezen. Over het exerperen (bl. 179-199.) Veertiende Brief. Hetzelfde onderwerp. Onderlinge repeteer- en disputeer-gezelschappen (bl. 199-211.) Vijftiende Brief. Middel ter bevordering der ware werkzaamheid (bl. 211-232.) Zestiende Brief. 4. Verstandige handelwijs bij het studeren. Behartiging van het spreekwoord: ‘non scholae sed vitae discendum’ (bl. 232-246.)

Over het laatste onderwerp: ‘wij moeten voor het leven leeren, niet voor de school,’ vindt men hier eene voortreffelijke plaats van herder, die niet genoeg overdacht en opgevolgd kan worden. In 't geheel is de Schrijver met zijne aanhalingen niet spaarzaam. Heeft daardoor de bewerking ook al eene zekere bonte kleur verkregen, menige schoone plaats van uitmuntende Schrijvers verlevendigt toch de aandacht bij den lezer en houdt die voortdurend geboeid. Wij aarzelen dus niet, dit werkje, niet alleen om deszelfs belangrijk onderwerp, maar ook om de in vele opzigten loffelijke behandeling van hetzelve, onze jeugdige landgenooten dringend aan te bevelen.