Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Proeve van Javaansche Poëzie, uit het Javaansche Heldendicht de Brâtâ-Jocdâ, of de strijd der Barâthâs; een Voorlezing; door T. Roorda, Hoogleeraar te Amsterdam.

[p. 230]

Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1841. In gr. 8vo. 51 bl. f : - 75.

Indien dit boekje ook geene andere verdienste bezat, het mist althans niet die der nieuwheid van onderwerp. Weinige lezers zullen het wel ter hand nemen, die bijna iets van het Javaansche heldendicht weten, waarover hier gehandeld wordt. Doch ook in andere opzigten wekt dat onderwerp zeer onze belangstelling. Teregt merkt de Hoogleeraar aan, dat Java, reeds sedert zoo lange jaren eene bezitting van Nederland, nog al te zeer onbekend onder ons is. Eerst in den laatsten tijd heeft men zich op de kennis van het Javaansch beginnen toe te leggen, en daardoor den toegang geopend tot die van de Javaansche literatuur. Zij dagteekent uit eenen tijd van bloei en beschaving, waarvan ook de overblijfselen in stukken van bouw- en beeldhouwkunst nog aanwezig zijn. De literatuur, grootendeels van poëtischen inhoud, draagt de blijken, dat de Javaansche beschaving van Indischen oorsprong is. De twee groote Indische heldendichten, de Râmâjana en de Mahâbhârata, zijn naar Java overgebragt en voor de Javanen bewerkt. Het laatstgenoemde is door die bewerking een geheel nationaal dichtstuk geworden, waarvan het tooneel geheel op Java is verplaatst. Van dit dichtstuk deelt de Hoogleeraar hier eene proeve mede.

Beschouwen wij het stuk als zoodanig, dan is het zeker zeer gewigtig; maar het laat, onzes inziens, toch nog al veel te wenschen overig. De Hoogleeraar bestemde het tot eene voorlezing, zoo wij wel onderrigt zijn, voor eene gemengde vergadering; en daarvoor schijnt het Rec. zeer weinig geschikt. Het moet voor de hoorders bijna onmogelijk geweest zijn, de vreemd luidende namen der vele hier voorkomende personen te onthouden, en daardoor den zamenhang goed te volgen. De geheele voorstelling, gelijk de Redenaar zelf gevoelde, (bl. 12, 13) heeft ook dikwijls te veel vreemds, dan dat de voorgedragene proeven een gemengd gehoor konden behagen; het kon het dichterlijke en schoone daarvan moeijelijk beoordeelen; met de zaken zelve onbekend, kon het de beschrijving niet naar waarde schatten. Of deze voorlezing bijval gevonden heeft of niet, is aan Rec. geheel onbekend; maar naar dien bijval zou hij het boekje zelve niet willen beoordeelen. Het onderwerp zelve is belangrijk; het Javaan-

[p. 231]

sche heldendicht verdient, blijkens deze proeve, nader bekend te worden, en wij bevelen haar daarom aan allen aan, die belang in literarische studie stellen. Voor dezulken is dit kleine boekje een merkwaardig stuk, en zij zullen zich de lezing niet beklagen. Maar Rec. verbeeldt zich toch, dat zij het met hem betreuren zullen, dat de Hoogleeraar roorda den vorm eener voorlezing heeft gekozen, en daardoor zich beperkt heeft in datgene, wat hij leveren kon. Wij zouden zoo gaarne meer van den inhoud van het dichtstuk kennen, van den gang van het geheel, opdat wij ons een eenigzins aanschouwelijk beeld van hetzelve mogten kunnen vormen. Daartoe ontbrak het natuurlijk bij eene voorlezing aan de noodige ruimte. Daarin was niet meer te geven, dan eene kleine proeve, en de aanhaling van eenige voorbeelden, die van de dichterlijke waarde der voorstelling moesten getuigen. Doch wij hadden wel gewenscht, dat de Hoogleeraar het gegevene had verrijkt met eene uitvoeriger beschouwing van het geheele stuk, opdat wij in staat wierden gesteld, een eenigzins gegronder oordeel over het geheel te vellen. Misschien voelt de Heer roorda zich opgewekt, om ons nog meer en volledigers aangaande dit onderwerp te schenken, waarop ook het woord Proeve op den titel ons hoop geeft. Zijne geleerde taalkennis stelt hem daartoe in staat, en aan belangstelling bij het geletterde publiek kan het, dunkt ons, niet ontbreken. Ofschoon ons dus beklagende, dat wij niet meer ontvingen, danken wij hem voor het geschonkene, en geven door die klagt zelve de getuigenis, dat wij zijne proeve met graagte hebben gelezen. - Waarom schrijft zijn Hooggel. poëzie in plaats van poëzij?