Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

De officio judicis. Libros II. Edidit J.J.L. van der Brugghen, J.U.D. Ultrajecti ad Rhenum. Sumtibus J. Altheer. 1839. XVI et 262 pag. in 8^o. maj. f 2-40.
Het Wiseelregt in de XIVde Eeuw, volgens de Consilia van baldus; eene bijdrage tot de Geschiedenis der regtsgeleerde Dogmatiek, door Mr. A.C. Holtius. Te Amsterdam, bij J. Müller. 1840. In gr. 8vo. 47 bl. f : - 60.
Catechismus over het Burgerlijk Regt. Door G. Leefkens, Notaris te Amsterdam. Te Amsterdam, bij C.G. van der Post. 1840. In gr. 8vo. IV en 94 bl. f 1-20.

De Heer Mr. van der brugghen vermeldt in eenen fraai en onderhoudend, in dialogischen vorm, gestelden brief aan zekeren vriend, dat een ander vriend van hen beiden, dien hij S*** noemt, het eerste hier aangekondigde in twee boeken afgedeelde werk had opgesteld, en hij nu, na diens overlijden, hetzelve in het licht geeft, ofschoon het eigenlijk voor geene openlijke uitgaaf bestemd was. Het opstel van den ons onbekenden afgestorvene verdient zeker de verspreiding onder het geletterd publiek, niet alleen om den stijl, maar ook om den inhoud. Drie vereischten vordert

[p. 171]

de Schrijver in den Regter, wiens ambtspligt hij tracht te schetsen: de Regter zij 1^o een braaf man, 2^o een ervaren Regtsgeleerde, 3^o door het openbaar gezag tot Regter aangesteld. Over het laatste vereischte, schoon overal deszelfs aanwezigheid onderstellende, zou hij echter niet opzettelijk handelen, maar in het eerste boek het karakter van een' regtschapen Regter schetsen, tot bl. 141, en in het tweede boek hem als kundig Regtsgeleerde schilderen. Van deze tweevoudige taak heeft de Auteur zich doorgaans gelukkig gekweten. Voortreffelijk is onder anderen het aangemerkte op bl. 99, nopens het gebrek aan eerbied voor de wetten, als welke minachting der wetten daardoor bij de menigte ontstaat, dat de wetten zelve dikwijls onbillijk, onachtzaam opgesteld en in de schatting des volks diep gezonken zijn, als zij nog pas zijn ingevoerd. Eveneens bl. 100, dat de minachting voor regterlijke autoriteiten vooral te wijten is aan het verbazend aantal der Regters, naar de bestaande inrigtingen vereischt, en waardoor niet weinigen een regterlijk ambt ontvangen, zonder de geschiktheid er voor te bezitten; terwijl de regterlijke posten met meerder kieschheid en alleen aan mannen, die er aanspraak op hadden, zouden kunnen worden begeven, indien men een minder talrijk personeel behoefde. Referent gelooft, dat juist daarom eene andere regterlijke organisatie met drie of uiterst vier Hoven in plaats van elf wenschelijk zou wezen; maar dat men het niet ligt zoo verre brengen zal, dewijl men het personeel der Regterlijke Magt zoo talrijk schijnt te hebben gewild, om aan al de jonge lieden van voornamen huize, die als pleitbezorger geenen opgang zouden hebben gemaakt, een regterlijk ambt te kunnen schenken. - Minder beviel ons de berisping van den moedigen jacques de la vacquerie, eersten President, en der leden van het Parlement te Parijs, omdat zij zich veeleer aan het verlies hunner posten en welligt aan den dood wilden prijs geven, dan Edicten van lodewijk XI te registréren (gelijk men het noemde), ten einde dezelve kracht van wet te doen erlangen, daar zij door het registréren dier verordeningen vreesden hun geweten te zullen verkrachten. Schoon de stoute stap met goeden uitslag bekroond werd, (hetgeen trouwens tot de zedelijke waarde er van toe- noch afdoet) houdt de Schrijver die weigering voor onbetamelijk. Men zie daarover bl. 73. - Dat wij echter over het geheel met dit werk zijn ingenomen,

[p. 172]

en het allen Ambtenaren der Regterlijke Magt, allen, die invloed oefenen op het begeven van regterlijke posten, waaronder, helaas! velen, die geen Latijn verstaan, en allen, die eenmaal Regters of Raadsheeren zoeken te worden, ter lezing en bepeinzing aanbevelen, is uit het voorafgaande gereedelijk af te leiden.

De bijdrage van Mr. holtius tot de Geschiedenis der regtsgeleerde Dogmatiek, zijnde eene Verhandeling over het Wisselregt in de XIVde Eeuw, volgens de consilia van baldus, voorgelezen in de derde klasse van het Nederlandsch Instituut, getuigt van grondig onderzoek. Het is een verdienstelijk werkje in eene bibliotheek, hetwelk men van tijd tot tijd kan raadplegen; maar, behoudens beter oordeel, is het veel te dor voor eene voorlezing, die, als is zij van wetenschappelijken inhoud, toch de aandacht op eene min of meer aangename wijze boeijen, maar niet vermoeijen moet.

Doch waartoe de Notaris leefkens dien Catechismus van het Burgerlijk Regt heeft uitgegeven, is ons duister. Hij zegt in zijn Voorberigt, om aan anderen nuttig te zijn; echter alzoo, dat hij door die anderen het niet regtsgeleerd publiek verstaat. Maar voor ieder is immers het Burgerlijk Wetboek toegankelijk? Heeft iemand lust, zich eenige kennis van het Burgerlijk Regt hier te lande te verwerven, zonder van de regtsgeleerdheid zijne studie te maken, wij keuren dit verlangen goed; maar al wat hij dan ook niet in de wet zelve duidelijk zal te lezen vinden, zal hij vergeefs in dien Catechismus zoeken. Er wordt wel in het tweede antwoord zeer juist gezegd: in buitengewone en twijfelachtige gevallen kunnen de Regtsgeleerden tot vraagbaken dienen. Maar voor hetgeen dagelijks voorkomt en onder het bereik van elks bevatting valt, is de wet zelve wel genoeg. Wij vreezen nu, dat het boekje eene vraagbaak voor zaakwaarnemers worden zal, en juist het kwade zal veroorzaken, hetwelk de Schrijver zegt te willen verhinderen. Overigens hebben wij dáár, waar wij het opstel hebben nagelezen, hetgeen op onderscheidene punten het geval is geweest, geene onnaauwkeurigheden ontdekt. Trouwens de Heer leefkens is een kundig Notaris; doch hij had beter gedaan òf niets uit te geven, òf iets, waaruit blijken kon, dat hij niet slechts helder denkt, kort en gemakkelijk schrijft, maar ook grondige regtskennis bezit. De verdienste van dezen anders oordeelkundig ingerigten Catechismus is dus, wat

[p. 173]

het algemeen welzijn betreft, ten minste hoogst twijfelachtig.