Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

De Nichten, Blijspel in vijf Bedrijven. Door den Schrijver van de Neven. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1841. In kl. 8vo. VII en 206 bl. f 1-25.

Bitter, bitter vond Rec. zich na de lezing van dit stuk teleurgesteld. Hij had met belangstelling en genoegen de Neven en Jamaar gelezen en zich gevleid, in den Dichter iemand te hebben aangetroffen, die, bij voortgaande studie, het vaderlandsche Blijspel uit deszelfs laagte zou kunnen hel-

[p. 134]

pen opheffen. Met een gunstig vooroordeel nam hij daarom de Nichten ter hand, maar wist, voortlezende, niet, of hij zijne oogen vertrouwen kon, zoo verre is dit stuk beneden de twee voorgaanden.

De Dichter is hier van de poëzij tot het proza afgedaald. ‘Hoe voortreffelijk,’ zegt hij in de Voorrede, ‘de opvoering van de Neven ook geweest zij, heeft ze mij echter in mijne meening bevestigd, dat voor het Hollandsche Blijspel proza boven verzen de voorkeur verdient, omdat het minder verleidt tot een meestal ongepast declameren, en de taal van het dagelijksch leven natuurlijker voorstelt.’ Eene ongelukkige meening inderdaad! Het Hollandsche Blijspel staat dus wel verre beneden dat van andere natiën, beneden het Fransche bij voorbeeld! Rec. heeft althans nog nooit gehoord, dat de poëtische stukken van moliere minder geschikt voor het tooneel worden geacht, dan zijne prozaïsche. En waarom zou dat van het Hollandsche Blijspel dan gelden? Het ligt niet in den aard der taal; en de eenige reden, die Rec. weet te vinden, is de jammerlijke toestand van ons tooneel. Het ontbreekt ons aan bekwame tooneelspelers, aan menschen, die zoo wel de taal als hunne kunst verstaan; en als wij het tegenwoordige repertoire zien, waar aballino enz. weder groote rollen spelen, dan bedroeven wij ons over het verval der kunst. Doch de Tooneeldichter verlage zich toch niet tot de laagte, waarop de tooneelspeler misschien staat! Hij heffe dezen tot zich op! Hij levere stukken, zoo volmaakt en voortreffelijk, als hij ze leveren kan; het is het eenige middel, wat betere tijden ook voor de kunst kan doen hopen. Het verkeerde declameren van de verzen in het Blijspel voorkome de Dichter door de kunstige inrigting der verzen zelve; maar omdat gebrekkige spelers gebrekkig reciteren, dale hij niet tot het proza af. Rec. kan zich met de redenering van den Schrijver volstrekt niet vereenigen.

Doch wij moeten ons nu wel vergenoegen met hetgeen ons gegeven is, en hebben dat te beoordeelen. Het spijt Rec., dat hij er geen goeds van weet te zeggen, en dat hij over het geheele stuk een ongunstig oordeel moet vellen. De Schrijver verzoekt in de eerste plaats aan de tooneelspelers, dat men niets overdrijve; dat men van het Blijspel geene farce make. Hij heeft gelijk; maar het moet voor de arme spelers eene moeijelijke zaak geweest zijn, om dit te voor-

[p. 135]

komen, als de Schrijver zelf er zoo veel aanleiding toe geeft, door zijne meeste personen veel meer personen uit eene klucht dan uit een blijspel te doen zijn. Hij geeft in de Voorrede eene geheele aanwijzing, hoe hij wenscht, dat men al de karakters zal opvatten; doch hij zelf heeft ze zoodanig geteekend, dat het wel onmogelijk is, om aan zijne voorschriften te voldoen; alles is zoo geoutreerd, martha, amaranthe, osbroek en pimping zijn zoo gemeen, dat ze wel personen van de farce moeten worden, en dat geen mensch er althans aan eene comedie de caractere bij zal denken.

En dat is de groote fout, waardoor het geheele stuk mislukt. De meeste personen zijn zoo zot, zoo onnatuurlijk, zoo bespottelijk en gemeen slecht, dat men er van walgt, en geneigd is het boekje telkens ter zijde te leggen. Wij nemen het den Schrijver volstrekt niet kwalijk, dat hij Oudnederlanders zoo geteekend heeft, och neen, want wij zijn volkomen overtuigd, dat er nergens ter wereld zulke zotte schepsels gevonden worden; het zijn geen karakters meer, het zijn belagchelijke karikaturen, maar die geen de minste belangstelling inboezemen.

Daarenboven is het stuk langwijlig, en het mist wezenlijke geestigheid, een natuurlijk gevolg van de mislukte teekening der karakters; men schrikt, wanneer men eene der nichten of hare pretendenten op het tooneel ziet verschijnen, en gedurig hetzelfde, slechts met andere woorden, hoort herhalen. Hoe is het mogelijk, vraagt men zichzelven af, dat de Nichten en de Neven van denzelfden Schrijver zijn?

Zelfs voor de heldin van het stuk, voor caroline, die tegenover de beide andere nichten moet staan, heeft hij ons niet kunnen interesseren. Op de derde bladzijde reeds heeft hij haar in een bespottelijk licht weten te stellen. Men verbeelde zich een mooi, lief, jong meisje, waarvoor de Dichter sympathie wil opwekken, en van wie gezegd wordt: ‘Verleden winter heb je haar immers zoo veel rhubarber laten slikken, dat ze drie dagen achtereen rijst met kaneel heeft moeten eten, om, met verlof gezegd, weer van den galop in den stap te komen?’ Hoe wansmakelijk! En dan NB. caroline daarop nog voort te laten redeneren! Zoo dikwijls zij op het tooneel komt, herinnert men zich dit gesprek.

Met één woord, het geheel is een mislukt stuk. Als zoodanig is het ook, gelijk Rec. vernam, op het tooneel ont-

[p. 136]

vangen. De stem van het publiek besliste teregt; en voor den Schrijver wenschten wij, dat hij het in zijne portefeuille had gehouden. Hij wissche den indruk spoedig uit, door ons eene nieuwe proeve in den trant van de Neven en Jamaar te schenken!