Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Bijdragen ter bevordering eener grondige kennis van het wezen der Schoone Kunsten. Door Mr. P.G. van Ghert. Iste Stuk. 's Gravenhage, bij A.D. Schinkel, enz. 1841. In gr. 8vo. 80 bl. f : - 80,

Sedert de korte verschijning van het Magazijn van Schilderen Toonkunst, dat, alhoewel degelijk van inhoud, uithoofde van gebrek aan ondersteuning en medewerking, spoedig moest gestaakt worden, is er in onze taal weinig of bijna niets verschenen, dat over de kunst in het algemeen op eene aesthetische wijze handelt. Men moge zeggen, en wij willen zulks toestemmen, dat de belangstelling voor de kunsten bij ons sedert twintig jaren is toegenomen; en dat het getal kunstenaars zeer is vermeerderd, zal wel niemand ontkennen: maar dat daarmede de kunstkennis bij kunstenaars en kunstliefhebbers gelijken tred heeft gehouden, zal ook wel niemand beweren, die eenigzins in de gelegenheid geweest is om hunne gedachten over kunst en kunstvoortbrengselen te hooren, en met kennis van zaken de beoordeelingen der

[p. 125]

openbare Tentoonstellingen in Tijdschriften, meer bijzonder aan de kunst gewijd, en in sommige Dagbladen, heeft gelezen. Veel oppervlakkigheid, partijdigheid, en men zou bijna zeggen onkunde in de grondbeginselen der kunst, blijven er in doorstralen.

Het was dus eene behoefte in onze Letterkunde, die de Heer Mr. van ghert door zijne Bijdragen, waarvan het eerste Stuk verscheen, tracht te vervullen; want er ontbreekt bij ons nog veel aan eene grondige kennis van het wezen der schoone Kunsten. Blijkens zijne Voorrede, plaatst zich de Schrijver op het ware standpunt om tot deze kennis te geraken, namelijk op dat der Aesthetica, schoonheids- of kunstleer, die, in een zamenhangend stelsel, de schoone kunsten afzonderlijk, doch in onderlinge verhouding, in wederkeerig verband tot elkander, en in trapswijzen noodwendigen overgang van het eene vak tot het andere, als één geheel opvat en ordent, derwijze, dat derzelver onderscheidene vormen van bouw-, beeldhouw-, schilder-, toon- en dichtkunst, zoo als die bij alle beschaafde volken bekend zijn, daarin, volgens hunne opkomst, beteekenis, ontwikkeling en voortgang, worden uiteengezet, toegelicht en verklaard.

Deze wetenschap eenigzins aan te kweeken, door van tijd tot tijd beschouwingen in diervoege mede te deelen, dat zij niet alleen eene grondige, maar tevens bevattelijke, aangename en onderhoudende lectuur verschaffen, zietdaar de niet gemakkelijke taak, welke zich de Schrijver dezer Bijdragen heeft voorgesteld.

Zien wij kortelijk, of de hier reeds geleverde stukken of artikelen aan de boven genoemde vereischten voldoen.

Het eerste artikel, dat wij hier aantreffen en slechts vier bladzijden beslaat, is getiteld: Proeve eener Kunstgeschiedenis over de XVIIIde Eeuw. Dat is slechts een kort woord ter voorbereiding van het volgende: Inleiding tot de Proeve eener Kunstgeschiedenis, hetgeen een fragment is, dat, volgens het opschrift, over de Schilderkunst in de XVIde en XVIIde Eeuw, voornamelijk in Italië en Frankrijk, handelt, waarin zeer goede opmerkingen voorkomen, doch die niets bevatten, waaruit men den geest eener Kunstgeschiedenis zoude kunnen opmaken, zoo als die, volgens het denkbeeld van den Schrijver zelven, zou moeten ingerigt zijn. Het ware, naar ons gevoelen, beter geweest, dat men hier,

[p. 126]

in groote trekken, de grondbeginselen en verdeeling van zulk eene Kunstgeschiedenis had aangewezen gezien. Uit een aesthetisch oogpunt is ook die der XVIIIde Eeuw, als een tijdvak van teruggang en valschen smaak, slechts op eene negative wijze belangrijk. - Het opstel over het klassieke en romantische der Kunst bevat niet veel, dat niet algemeen bekend is, en is voor het grootste gedeelte overgenomen uit het werk van Mad. de staël, de l'Allemagne. - Het nut van welingerigte Galerijen van Schilderstukken geeft korte doch goede wenken aangaande de doelmatigheid eener geschiedkundige rangschikking der kunstvoortbrengselen. - Het vermogen der Toonkunst is te kort, om iets meer dan eenige losse denkbeelden te behelzen. - De beoordeeling der hedendaagsche Fransche School en der Parijsche Kunstenaren, door michael angelo titmarsch uit het Engelsch vertaald, is een geestig geschreven stukje, dat goede opmerkingen met eenen soms wel eens te lossen schrijftrant paart. - Over raphael d'urbino en zijn' Vader giovanni santi is gedeeltelijk eene aanprijzing van het Duitsche werk van gelijken titel van j.d. passavant, waarbij ten slotte eene uitvoerige verklaring van de School der Wijzen van raphaël voorkomt. Passavant ziet hierin eene volledige Geschiedenis der Grieksche Wijsbegeerte. Wij gelooven wel, dat die Schrijver, door zijne verbeelding aangevuurd, meer in dit tafereel gezien heeft, dan de groote Schilder er in heeft willen voorstellen; maar wij zijn geenszins van gevoelen, dat vóór hem nog niemand tot het eigenlijke doel van dit tafereel zou zijn doorgedrongen. Dat het de verzameling der voornaamste Grieksche Wijsgeeren was, en dat men hierin onder anderen socrates, plato en aristoteles kon herkennen, wist men sedert lang. - Het laatste en uitvoerigste artikel, in dit stukje voorkomende: Het kunstwerk in betrekking tot het publiek beschouwd, heeft ons het meest bevallen. Er is eene wijsgeerige opvatting in voorhanden van hetgeen een kunstwerk moet zijn, en van den indruk, dien het op den beschouwer of hoorder moet maken, met eene duidelijke uiteenzetting gepaard van die algemeene vereischten, welke een kunstwerk moet bezitten, wil het dien naam verdienen en eene blijvende waarde behouden. Wij kunnen aan alle kunstenaars dit opstel gerust ter overweging en behartiging aanbevelen.

Wij zien met verlangen het vervolg derer Bijdragen te ge-

[p. 127]

moet, en wenschen hiertoe den Heer Mr. van ghert de noodige ondersteuning en ook die medewerking van andere kundige mannen toe, welke hij in zijne Voorrede verlangt, en wij eindigen met hem in bedenking te geven, om niet te veel in de opstellen het grondige aan het bevattelijke, aangename en onderhoudende op te offeren; maar de wetenschappelijke behandeling als het hoofddoel zijner Bijdragen voortdurend in het oog te houden.