Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Disquisitio inauguralis de vi juris publici patrii antiqui et intermedii in legem de imperio A. 1815. Quam..... publico facultatis (juridicae in Acad. Gron.) examini offert J.G.F. de Fremery, Tiela-Gelrus. Ad diem 3 Julii 1840. Groningae, apud J. Oomkens. IV et 196 pag. in 8^o. majori.

De Heer Mr. de fremery, een Tielenaar, doch kweekeling der Groningsche Hoogeschool, heeft in deze Verhandeling, ter verkrijging van het Doctoraat, in het Romeinsche en Hedendaagsche Regt, den 3 Julij 1840, openlijk door hem verdedigd, met zeer veel belezenheid en bekwaamheid, de hoogst monarchale opvatting der Grondwet van 1815 trachten te handhaven. De argumenten, welke hij aanvoert, zijn wel alle of meerendeels door anderen reeds vóór hem geopperd, maar men vindt hier het geheele stelsel zamengetrokken, en, voor zoo veel er de eene of andere oud-ministeriéle stelling niet mogt ontwikkeld zijn, ziet men echter zich of in de Disquisitio zelve, of in de achtergevoegde theses, (b.v. XIX, XX, XXI en XXII) behendig henengewezen naar het standpunt, waar de Schrijver ons brengen wil. Niemand zal hem tegenspreken, dat men, bij de navorsching van den zin der Grondwet, letten moet op het tijdperk, waarin zij vervaardigd is, en dat het in haren geest ligt, datgene, wat van eeuwen her nationaal was, naar de behoeften des tijds te wijzigen; terwijl zij daarom zich zoo veel mogelijk grondde op de voorvaderlijke instellingen, en op de verbeteringen, na 1795 bij ons ingevoerd: maar juist dit leidt ons tot het besluit, dat de opdragt der Soevereiniteit geene opdragt was van een onbeperkt gezag, hetwelk althans sedert eeuwen herwaarts hier te lande onbekend was. Te voren waren de Provinciale Staten Souvereinen, en wel elk

[p. 19]

Staten-collegie in zijne Provincie; maar die Souvereiniteit was slechts eene opperhoofdigheid, die hare grenzen vond in de bestaande privilegiën en oude herkomen. De Stadhouders waren dienaars der Staten. Dit wilde men veranderen. Aan willem VI droeg men, onder den naam van willem I, in die nieuwe betrekking, de Opperhoofdigheid in al de Provinciën op, en wel in die Provinciën te zamen tot éénen ondeelbaren Staat verbonden. De grenzen van het gezag, hem aangeboden, waren wel niet dadelijk omschreven; maar dat men geen onbepaald gezag bedoelde, lag in den aard der zaak. De Prins verklaarde zelf, niet anders, dan onder beperking eener Grondwet, de Souvereiniteit te willen aanvaarden, en dit was tot algemeen genoegen: maar gesteld, indien hij eens gezegd had: ‘Ik aanvaard de Souvereiniteit, maar wil die niet slechts voorloopig zonder beperking, tot dat de grenzen van het gezag, door mij en mijne opvolgers uit te oefenen, behoorlijk zullen zijn geregeld; neen! ik wil voor mijzelven en mijne opvolgers een oppergezag zonder eenige grenzen, hetzij van oude handvesten en gewoonten, hetzij van eenige nog in te voeren Grondwet;’ - indien de tot aanvaarding der Opperhoofdigheid uitgenoodigde Vorst zulk een buitensporig antwoord had gegeven, zouden dan de mannen, die hem, krachtens onderstelden wensch der natie, het oppergezag aanboden, niet dadelijk hebben verklaard, dat zoo iets nooit hunne bedoeling geweest was? En zoo zij al (hetgeen men van geenen hunner denken kon) betuigd hadden, niet anders dan een onbepaald gezag, een zuiver despotisme, te wenschen; zou dan de massa des volks, zoo wel aanzienlijken als geringen, zich met dat vertrouwen, met die geestdrift aan den Vorst hebben aangesloten? Indien zulk eene poging tot bemagtiging der dwingelandij geslaagd ware, zou het dan niet zijn geweest door de kracht van der Bondgenooten wapenen, en met hetzelfde regt (als men het regt wil noemen) waar napoleon ons mede overheerde? - En nu allenthalve de Grondwet is aangenomen, hoe kan dan nu de Schrijver beweren, dat hetgeen daarin nopens de magt des Vorsten, naderhand des Konings, te lezen staat, geene omschrijving is van den aard en de uitgestrektheid zijns gezags, maar alleen eene aanduiding van de wijze van deszelfs uitoefening wat het algemeen bestuur betreft, terwijl alles, wat niet uitdrukkelijk aan het gezag des Konings onttrokken is, er echter toe blijft behooren, omdat de Koning, toen hij

[p. 20]

nog souverein Vorst was, tot zoo lang de Grondwet bezworen werd, als Dictator geregeerd heeft? Hier gelden dan toch ook de door den Schrijver zelv' in zijne XVIIde stelling overgenomene woorden van Prof. thorbecke: ‘Het is een vaste regel, dat door eene nieuwe algemeene Grondwet alle stukken der vorige grondwettige orde,’ [en dus om nog sterkere reden van eene voorloopige nog ongrondwettige orde] ‘die zij niet uitdrukkelijk bekrachtigt, worden opgeheven.’ Zoo ras de Grondwet bezworen was, verviel ook het dictatoriaal gezag, en daarvan bleef slechts over hetgeen als magt van den Vorst, of naderhand van den Koning, hetzij in een bepaald hoofdstuk, hetzij in verspreide artikelen, bij de Grondwet is aangeduid.

En nu nog een woord over de trias politica in betrekking tot de oppermagt van den Koning. Daarin stellen wij het onderscheid tusschen Republiek en Constitutionéle Monarchij, dat in de Republiek Wetgevende, Uitvoerende en Regterlijke Magt wel onafhankelijk zijn van elkander in den kring van elker eigenaardige bemoeijingen, maar zóó, dat in de Republiek, uit den aard harer betrekking, de Wetgevende Magt de Oppermagt is en de eenheid des volks in haar berust. Dit is in de Constitutionéle Monarchy eveneens, doch onder de volgende wijziging, dat de Vorst in elke dier drie Staatsmagten, en dus ook in de opperste of wetgevende Magt, aan het hoofd staat, waardoor de band van vereeniging sterker en de werking naar buiten krachtiger wordt. De Koning staat aan het hoofd der wetgevende Magt: want er is geene wet zonder zijne bekrachtiging, en de wetten worden door hem uitgevaardigd. Hij staat aan het hoofd der uitvoerende Magt: want hij benoemt de Ministers, door welker tusschenkomst hij de wetten ten uitvoer legt, en hij ontslaat hen naar welgevallen. Hij staat aan het hoofd der Regterlijke Magt: want de Regters vonnissen in zijnen naam, overeenkomstig met de wetten, door hem bekrachtigd en uitgevaardigd. Dit alles behoort tot het wezen der Constitutionéle Monarchij.

Doch de magt des Konings kan nog uitgebreider en beter geregeld worden bij deze of gene Grondwet, b.v. om de zedelijke verantwoordelijkheid (want persoonlijk en strafregterlijk is elke Koning onschendbaar) van hem af te weren, kan de verantwoordelijkheid voor 's Konings daden gelegd worden op zijne steeds medeteekenende Ministers. Hij kan

[p. 21]

het regt hebben tot ontbinding der Kamers. Hij kan het regt hebben van oorlog en vrede; dat van dispensatie, gratie en abolitie. In hoe verre de Koning zulke regten heeft, of in soortgelijke vormen regeren moet, hangt af van de bepalingen, daaromtrent in de Grondwet voorkomende. Maar zulk eene volheid van magt, als de Schrijver aanprijst, is ten eenemale inconstitutioneel.