Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen, door Mr. J.C. de Jonge, Archivarius van het Rijk. IVden Deels 2de Stuk. Van het jaar 1695, tot aan den Utrechtschen Vrede A^o. 1713. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1841. In gr. 8vo. XV en 582 bl. f 5-20.
Filip van Marnix, Heer van St. Aldegonde, bijzonder aan de hand van Willem I. Door W. Broes, rustend Leeraar. IIden Deels 2de of laatste Stuk. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1840. In gr. 8vo. XXXII en 421 bl. f 4-20.
Schetsen van de Friesche Geschiedenis in het algemeen, en wegens het Strafregt in het bijzonder, door Mr. Daam Foekema, Lid van wetenschappelijke Genootschappen. IIde Deel. 775-1150. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1840. In gr. 8vo. VII en 345 bl. f 3-50.

Het behoeft naauwelijks vermeld te worden, dat de Heer Archivarius de jonge met dezelfde juistheid en onpartijdigheid, waarmede hij al het voorafgaande bewerkt heeft, ook dit tweede Stuk van het vierde Deel zijner Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen heeft behandeld. Het is eene geschiedenis van toenemende ontwikkeling geweest tot aan het tijdperk der de witten; onder de Gebroeders de wit eene voorstelling van den hoogsten bloei; onder willem III een tafereel van minder schitterende, maar nog altijd blijvende grootheid; na diens overlijden eene geschiedenis van langzaam verval. Dat langzame verval wordt in het hier

[p. 685]

aangekondigde Stuk ons afgemaald; en alwat verder verschijnen zal, moet ons de daaruit ontstane kwijning en het bijna geheel te gronde gaan van ons Zeewezen schilderen. Tot aan 1713, hoe veel verval er was, is er nog altijd iets van de vorige grootheid overgebleven. In 1706 b.v. had het Gemeenebest nog in werkelijke dienst 30 schepen van 50-94 stukken, 5 van 36-44 st., 2 van 24 st., 2 branders, 2 bombardeerschepen, 2 hosp. en 4 beh. schepen, zamen 2216 stukken geschut, en bemand met 11547 koppen; terwijl de door Particulieren uitgeruste Commissievaarders of Kaperschepen zoo talrijk waren, dat er in hetzelfde jaar, alleen uit Middelburg en Vlissingen, 74 Commissievaarders voeren, te zamen voorzien van 1722 st. en 36 mortieren, benevens 11747 manschappen. Twee steden, geenszins de voornaamsten van ons Vaderland, konden toen nog zulk eene magt ten toon spreiden. Hoe groot was Nederland nog in den tijd van deszelfs verval, in vergelijking met de nietigheid, waartoe het tegenwoordig is afgedaald!

Met betrekking tot den filip van marnix, door den Weleerw. broes, blijven wij bij ons vroeger gevoelen. Men vindt er bij voortduring schrandere opmerkingen, en veel, dat van des Schrijvers belezenheid en oordeelkunde getuigt; maar, als geheel beschouwd, is het een werk zonder eenheid en orde. Indien des Auteurs naam, door bevorens uitgegevene schriften, niet reeds zeer gunstig ware bekend, zou hij met zulk eene verzameling, als zijne Voorlezingen over filip van marnix zijn, zijnen roem wel niet hebben gevestigd.

Zeer lezenswaardig is het tweede Deel van Mr. daam fockema's Schetsen van de Friesche Geschiedenis in het algemeen en wegens het Strafregt in het bijzonder; doch 's mans gehechtheid aan allerlei overleveringen en zijn geloof aan allerlei boeken van zekere wezenlijke of schijnbare oudheid, straalt ook hier weder door, en daarom mag de lezer wel telkens het voorgedragene toetsen, of het op genoegzame gronden steunt. Men weet, dat de zoogenaamde klaas kolijn algemeen voor onecht gehouden wordt. Maar telkens, b.v. bl. 244 en elders, wordt de hem toegeschrevene Rijmkronijk aangehaald, als een stuk, hetwelk volkomen vertrouwen verdient, ja naar welks uitspraak de Schrijver duistere punten in de Geschiedenis beslissen wil. Indien een Geschiedschrijver van een algemeen aangenomen

[p. 686]

gevoelen afwijkt, en daardoor de beroemdste mannen van gemeenschappelijke dwaling beschuldigt op een punt, waarover zij allen het eens zijn geworden, dan is hij ten minste verpligt, de gronden van zijn gevoelen te staven. Dit doet fockema niet; maar daardoor steunt ook alles, wat hij uit klaas kolijn bewijzen wil, ten beste genomen, op een' zandgrond. Voorts ontkent hij alle regt der Graven van Holland, zoo wel op West-Friesland, als op Friesland aan gene zijde van het Vlie; maar als men het door fockema aangevoerde met de gronden van bilderdijk, in het eerste en tweede Deel zijner Geschiedenis des Vaderlands, vergelijkt, dan voelt men zich door de oplossingen, welke fockema tracht te geven, in het geheel niet bevredigd. Hoe zouden de vrijheidlievende Friezen, ook in Oostergo en Westergo, er ooit toe gekomen zijn, al ware het huns ondanks, nu en dan Graven van Holland als hunne Heeren te huldigen, indien de aanspraak der Graven zoo geheel uit de lucht ware gegrepen geweest? - Men leze dus dit werk met oordeel des onderscheids!