Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

[p. 625]

Boekbeschouwing.

Commentatio de Cantico Mosis, quod legitur Exodi Cap. XV. Scripsit Barth. Jac. Lintelo de Geer, Phil. Theor. Mag. Litt. Doct. Traj. ad Rhen. apud Kemink et Fil. 1841. Form. oct. maj. 112 pag. f 1-40.

Deze Verhandeling, die door den Schrijver aan zijnen Leermeester in de Oostersche Talen, Prof. swijghuisen groenewoud, opgedragen is, heeft een onderwerp, (het Lied van mozes bij den uittogt uit Egypte,) dat voor een jong mensch, die wèl gestudeerd heeft, niet te gemakkelijk en niet te moeijelijk, en alzoo zeer geschikt is, om hem eene proeve van zijne bekwaamheid te doen geven. Zij is dan ook met veel vlijt en naauwkeurigheid bewerkt; zij draagt vele bewijzen van goede grammatisch-historische interpretatie, en van vatbaarheid voor het dichterlijk schoone. Hier en daar is er wel eene zekere overvloedige mildheid (kwistigheid, had Ref. haast gezegd) in het aanhalen van Bijbelplaatsen en andere Schrijvers, en een wat groote omhaal in het ophelderen van vrij bekende en gewone dingen; maar zulke weelderigheid laat zich, bij opmerkzaamheid en rijper oordeel, wel besnoeijen. - De Latiniteit is over 't geheel wèl; (roborem voor robur, p. 94, zal bij vergissing uit de pen gevallen zijn) hier en daar in de overzetting zou ze wat minder Hebraïzerend en wat meer dichterlijk kunnen zijn. - Veel nieuws zal men er niet uit leeren; maar hoe kan dit ook bij een niet zeer moeijelijk en veel opgehelderd stuk? - De weinige volgende aanmerkingen, die Rec. slechts kort voorstellen zal, mogen toonen, dat hij deze Verhandeling met opmerkzaamheid gelezen heeft, en hare waarde weet te schatten.

De twee eerste dichtregels van den Lofzang houdt de geer te regt voor deszelfs prooemium of inleiding: maar waarom verandert hij, zonder eenige auctoriteit, alleen op

[p. 626]

vergelijking van vs. 21, היאָ in וּדי? Al heeft misschien mirjam bij de intonatie het laatste gebruikt, hieruit volgt nog niet, dat mozes het eerste bij het opstellen niet gebezigd heeft, daar het toch in zijnen geest is, vergeleken 5 B.v. mos. XXXII:1, 3. Vs. 2^a. schijnt ook de lezing י voor de gewone ת, die de geer volgt, om het vorige י, te verkiezen te zijn: de laatste 'kan, met het volgende י aaneengeschreven, zoo ligt vergeten zijn.

Vs. 3 en 4 voegt hij zamen als een vers van drie leden; maar liever is vs. 3 er ook een van twee, en dan, door de beteekenis van den Gods-naam, (de Onveranderlijke) zeer krachtig:

jehova is een krijgsheld;
jehova is zijn naam.

Zoo is er ook geen de minste reden, om vs. 5 als eenledig te beschouwen: hier althans zijn de beide deelen lang en parallel genoeg, om elk op zichzelf te staan. - De twee laatste woorden van dit vers, ן וֹמ, gist hij, dat moeten weggelaten worden; maar dan schijnt de rhythmus in het oorspronkelijke niet vol te zijn. Niet onaardig is de gissing, die hij, p. 23-26, (breed genoeg) waarschijnlijk zoekt te maken, dat שׁי en םי, met eenige letter-verwisseling, hetzelfde woord zijn, en eene Koninklijke lijfwacht beteekenen.

Vs. 9 wil hij het laatste lid van het dooden der krijgsgevangenen verstaan hebben; doch hiertoe is in den zamenhang geen de minste reden: in vergelijking met het vorige dient het alleen, om de geheele voltooijing der vernieling, de gansche uitroeijing, dichterlijk aan te duiden.

Vs. 12 wil hij als het slot der vorige strophe aangemerkt hebben: veeleer is, meent Rec., vs. 11 dit slot, en wel na al het voorgaande een zeer gepast tusschengeworpen uitroep van heilige bewondering der Goddelijke grootheid.

[p. 627]

- Vs. 12 en 13 staan, zoo naar stof als vorm, lijnregt tegen elkander over: vs. 12 (dat men des noods als tweeledig nemen kan, of anders met vs. 13 zamen als drieledig) betreft de door God vernielde vijanden, vs. 13 het van hen door God verloste Israël: hiertoe leidt ook nog de woordspeling in י, vs. 12, en י, vs. 13.

Niet te versmaden is de vergelijking, die hij, p. 74-76, maakt tusschen dit Lied van mozes en dat van debora, rigt. V, en waaruit hij tegen ewald met hooge waarschijnlijkheid beweert, dat het eerste geene eeuw na mozes kan gemaakt zijn, daar de denkbeelden van Gods heiligheid en majesteit, die daarin zoo duidelijk en zuiver uitkomen, in het laatste volstrekt niet gevonden worden, maar dit veeleer den woesten en van het godsdienstige meer verwijderden krijgsgeest van die tijden ademt: waartegen men evenwel, (ofschoon Rec. het in de hoofdzaak met de geer eens is,) zou kunnen aanvoeren, dat de omstandigheden zeer verschilden, en die van het eerste meer natuurlijk leidden, om het Goddelijke, die van het laatste, om het menschelijke op den voorgrond te stellen.

Wanneer de geer vs. 14 het naast bij vs. 13 voegt en daarmede zamenneemt, zou Rec. zeggen, dat de natuurlijke zamenhang meer vordert hetzelve tot het volgende te brengen, waarmede het één geheel uitmaakt. - Bij vs. 13 en 16 had ook nog kunnen opgemerkt worden het meer dichterlijke gebruik van het pronomen demonstrativum וּז voor het pronomen relativum ד.

P. 94 et seqq., neemt de geer het futurum, vs. 16, voor het praesens, of, zoo als hij het noemt, (waarom, weet Rec. niet,) het imperfectum; maar Rec. zou het liever, in tegenstelling met het vorige praesens of eersten aoristus, (vs. 14, 15) met van der palm optative nemen, en dit zelfs in vs. 17 en 18 laten doorloopen. - Daarentegen houdt de geer, en Rec. met hem, vs. 18 voor het waardige slotvers des geheelen Lieds, dat tot de inleiding terugkeert, waartegen vs. 19, (dat van der palm

[p. 628]

er ook toe brengt,) te prozaïsch afsteekt, en bij al het vorige mat afvalt. - Tantum!