Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Het ware Christendom, van Johann Arnd. Op nieuw uitgegeven, en met eene ophelderende Inleiding en een Levensberigt van den Schrijver vermeerderd door Dr. Fr. Wm. Krummacher, Gereformeerd Predikant te Elberfeld. Naar het Hoogduitsch. Iste Aflevering. Te Dordrecht, bij van Houtrijve en Bredius. 1840. In gr. 8vo. 96 bl. f : - 75.

Dat johann arnd een achtingwaardig en voor zijnen tijd, in het begin der 17de Eeuw, verdienstelijk Zedeschrijver geweest is, die tot de beoefening van Christelijke godsvrucht en deugd zijne pogingen aangewend heeft, is bekend; maar of het noodig is, zijne schriften thans, in

[p. 240]

de eerste helft der 19de Eeuw, op nieuw uit te geven, en van die uitgave, door den wegens zijnen mystieken onzin beruchten Elberfeldschen Predikant krummacher bezorgd, eene overzetting in onze taal in het licht te geven, dit is eene andere vraag, die Rec. niet bevestigend kan beantwoorden. Gaarne wil hij gelooven, dat arnd het met het ware Christendom regt goed meende, en dit niet slechts in veel weten en regtzinnig gelooven en uitwendigheden, maar boven alles in zulk een practisch Christelijk leven zocht, dat, uit de zuiverste beginsels voortvloeijende, ons, door de beoefening van ware deugd, tot navolgers van jezus en Gode gelijkvormig maakt: de afgeleverde bladen toonen genoeg, dat zulks de strekking van dit geheele werk is; en uit dit oogpunt beschouwd, zou Rec. het gaarne willen aanprijzen; maar of nu de gansche loop van deszelfs denk- en voorstellingswijze tot dit heilige doel voor onzen tijd nog berekend is, dit meent hij zeer te moeten betwijfelen. - Zonderlinge en zeer overdrevene denkbeelden en uitdrukkingen treft men hier allerwegen aan: b.v. ‘het beeld van God in den mensch bestaat in de gelijkvormigheid van onze menschelijke ziel - aan God en de H. Drieëenheid,’ bl. 9; - thans is ‘het beeld van God verloren,’ bl. 12; en een weinig verder: ‘de mensch heeft God de eere geroofd, daar hij zelf God zijn wilde: hierdoor heeft hij het beeld van God beroofd, daarvan iet ontnomen, namelijk de volkomene erfgeregtigheid en heiligheid;’ - ‘hij zou, ware het hem mogelijk geweest, God verdelgd hebben,’ bl. 13. Om de zonden van arnd's tijd waren ‘ellendige tijden, oorlog, honger en pest ongetwijfeld te verwachten,’ bl. 3; als wij die rampen zien plaats grijpen, ‘dan hebben wij niet anders te denken, dan dat het Gods toorn is,’ bl. 88. Dat de Duivel in dit boek eene groote rol speelt, en bijna in elk hoofddeel, en in elk gebed, dat er achter staat, voorkomt, hierover zal men zich, naar het theologische systema van dien tijd, niet verwonderen. - Met de aanhaling van Bijbelplaatsen ziet het er somtijds ook al vreemd uit. De Kerk der ware Christenen zal niet alleen door het klein

[p. 241]

kuddeken, luc. XII:32, bedoeld zijn, maar ook door het kutken in den wijngaard, enz. Jes. I:8, door den enkelen tros druiven, na de nalezing, mich. VII:1, ‘of gelijk de lieve david ze vergelijkt bij ‘eene eenzame tortelduive, ps. LXXIV:19, een roerdomp der woestijn, een steenuil in de wildernis,’ ps. CII:7!! (Ps. LXXIV en CII Psalmen van david?!) Op haar ziet ook joan. XIV:18: ‘Ik zal u geen weezen laten’! (zie bl. 49.) Phil. I:21 spreekt paulus wel van den natuurlijken dood; ‘wie echter deze spreuk ook van den geestelijken zondedood verstaat, begaat geen verkeerdheid,’ enz.! (bl. 57); 2 cor. IV:16 wordt door den uitwendigen mensch, die verdorven, en den inwendigen, die vernieuwd wordt, de strijd tusschen vleesch en geest bedoeld! (bl. 77). - Van zoete spelingen en zoogenaamde vergeestelijkingen, maar die niet anders dan voortbrengsels van valsch vernuft zijn, wemelt het hier en daar: men zie slechts bl. 31-34, 58-60, 70, 71. Wil men één staaltje voor allen, men hoore het volgende uit bl. 60: ‘Gen. XXIX:17, 18, lezen wij: toen Jakob Rachel, zijne schoone gemalinne, ten’ (l. ter) ‘vrouwe begeerde, moest hij eerst Lea nemen. Maar “Lea had teedere oogen, doch Rachel was schoon van gedaante en schoon van aangezigt”: dus, verkiest gij de schoone Rachel, zal uwe ziel de liefste gemalin worden van Jakob, dat is Christus, zoo moet gij vooraf Lea nemen, dat wil zeggen: gij moet u zelven mishagen, u zelven hatelijk worden, ongeschikt, gij moet u zelven haten en verloochenen. O hoe velen worden er bedrogen met Jakob, door hun eigen leven, door zich zelven, daar zij meenen, zij bezitten de schoone, aanminnige Rachel, dat wil zeggen, zij meenen, dat zij een Christelijk leven hebben, dat God liefheeft. Dan, zien zij nader toe, zoo is het Lea, zoo is hun leven onbehagelijk en hatelijk voor Gods oogen. Wees u zelven eerst onwaardig in eigen oog, als Lea, die de onwaardigste was in haars vaders huis: leer eerst ootmoed, zachtmoedigheid en geduld: dan zult gij de schoone Rachel worden,’ enz. - Waarlijk, men moest zulke

[p. 242]

boeken niet vertalen, niet laten drukken! De ligtzinnige, wien zij in handen komen, of die er van hoort, spot er mede, en daarom, wat nog erger is, met de gansche zaak van Godsdienst en deugd: de ernstige bedroeft en ergert zich, dat de beste en heiligste zaak dus aan den spot prijs gegeven wordt, en dat het kostelijke kleinood des waren en practischen Christendoms, dat ook in dit boek vervat is, onder zoo veel ontuig bedolven ligt. - Er worden op den omslag van dit stuk acht zulke Afleveringen van dit werk, elk à 75 cents, en bovendien vijf staalgravures en het portret van den Schrijver, elk à 15 cents, beloofd: Rec. wenscht, om gemelde redenen, dat dezelve geen voortgang zullen hebben. Of moeten wij dan niet alleen in dogmatisch, maar ook in moralisch en aesthetisch opzigt, volstrekt weder twee of drie Eeuwen teruggaan?!