Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Over de aloude Vrijheid van Handel en Nijverheid in Nederland. Door Mr. D. Te Deventer, bij M. Ballot. 1840. In gr. 8vo. X en 319 bl. f 3-50.

Met dit werk kunnen wij op verre na zoo hoog niet loopen, als onlangs in eene, zoo het heet, voorloopige aankondiging, in het Letterlievend Maandschrift, geschied is.

Het geschrift heeft, ja, in zoo ver verdienste, als het een

[p. 160]

overzigt geeft van de maatregelen, welke onze voorouders, in het belang van handel en nijverheid, van tijd tot tijd noodig hebben geoordeeld. Intusschen is al het daaromtrent medegedeelde grootendeels ook van elders bekend; men zie onder anderen het werk van den Heer a. elink sterk, jr.: De Belastingen, vooral die van den Handel, in verband beschouwd met het algemeen Volksbelang. 1828. In gezegde werk van den Heer sterk ziet men, niet slechts door redeneringen, maar door welbewezen opgaaf van het gebeurde, uiteengezet, hoe weinig beschermende wetsbepalingen (gelijk men verbodswetten wel eens noemt) het heilzaam doel bereiken, hetwelk men zich voorstelt, en hoe veel zij daarentegen den handel regtstreeks, en in de gevolgen ook de nijverheid drukken. Er is, over het voordeelige, regtvaardige en noodzakelijke der handelsvrijheid, door zoo vele beroemde mannen reeds zoo veel geschreven, dat wij daarover niet eens zullen uitweiden, maar liever het werk zelve zullen doorloopen, en hier en daar eenige aanmerkingen ons zullen veroorloven.

Hoofdstuk I behandelt de maatregelen tot behoud van den Staat, en de bescherming van de algemeene belangen der ingezetenen tegen de strijdige bijzondere belangen van de verschillende takken van nijverheid en van bijzondere personen. Maar hetgeen daar vooral ter sprake wordt gebragt, komt minder bij het onderwerp te pas. Immers er wordt hier hoofdzakelijk betoogd, dat men van ouds af te regt allen zoodanigen handel met den vijand verboden heeft, als strekken kon, om hem tegen onzen Staat te versterken; dat in oorlogstijd wapening ter zee een onmisbare maatregel van bescherming is, enz.; dat men ook gezondheidsmaatregelen nemen mag, opdat de pest niet met koopwaren wordt ingebragt, en dergelijke. Doch daarover kan ter goeder trouw geen verschil zijn. Alle verbodswetten zijn nadeelig voor handel en nijverheid; maar de ondergang van het Vaderland is het grootste nadeel. Dat men dus, in oorlogstijd, eenige handelsvoordeelen moet opofferen ten beste van het algemeen, doet niets tot betoog van hetgeen de Schrijver zich eigenlijk schijnt te hebben voorgesteld, dat het namelijk voor de nijverheid van belang is, den handel gedeeltelijk aan banden te leggen. De volgende Hoofdstukken zijn meer ter zake. Zoo vindt men b.v. Hoofdstuk II: maatregelen tot het behoud van alle takken van nijverheid, en bescherming van

[p. 161]

derzelver belangen tegen de strijdige bijzondere belangen van die takken onderling, en van de bijzondere personen, welke daarin een bestaan zochten. Hoofdstuk III: maatregelen, strekkende voornamelijk in het belang der ingezetenen zelve, als zoodanig en niet als neringdoende beschouwd; en Hoofdstuk IV: de uitvoering dier verordeningen en het algemeen gevoelen er over, na het jaar 1794. Het Vde Hoofdstuk treedt onder anderen in eene navorsching der oorzaken van den hedendaagschen strijd over vrijheid van handel, waarbij de Schrijver de hedendaagsche wanbegrippen over vrijheid van handel, gelijk hij het tegenwoordig heerschende gevoelen noemt, tracht te wederleggen. Eindelijk komt er een Besluit, waarbij wel het verbodsstelsel niet onbepaald wordt voorgestaan, maar toch het laisser faire aan meer beperkingen wordt onderworpen, dan den handelstand aangenaam zijn zal. Wij geven het toe: eenige begrenzing der vrijheid kan ook in den handel noodig zijn. Het rondreizen van allerlei vreemde kooplieden met menigte artikelen, ten einde die te verkoopen in het klein, is b.v. iets, hetwelk in het belang der gezetene winkeliers wel meer mogt worden belemmerd. Doch dit is dan ook de eigenlijke handel niet, die de steunpilaar van onzen Staat is. Maar wat baten b.v. verbodswetten tegen in- of uitvoer van granen? Wanneer is de landbouw ooit wezenlijk en blijvend ondersteund door de belemmering, den graanhandelaar veroorzaakt? Men vergelijke over al die wetten, plakkaten en verordeningen, door den Schrijver aangehaald, het reeds hiervoren vermelde werk van den Heer sterk; en wij vleijen ons, dat de lezer, na die vergelijking, minder met het stelsel van bescherming, en meer met dat der vrijheid van handel en nijverheid zal zal ingenomen zijn, dan Mr. D.

Drie opmerkingen mogen ons verslag besluiten.

Vooreerst: Het is iets anders, te erkennen, dat niet alle belastingen op handel en nijverheid kunnen gemist worden, en dezelve alzoo als een noodzakelijk kwaad in het belang der schatkist toe te laten: want in dat geval maakt men die belastingen zoo min drukkend als mogelijk is, en schaft haar grootendeels af, zoo ras er kans toe bestaat. En het is iets anders, die belastingen, als noodig tot bescherming van handel en nijverheid, te eerbiedigen; in welk geval die lasten zouden moeten worden behouden, al kon de schatkist

[p. 162]

die inkomsten missen. Die laatste beschouwing nu schijnt ons strijdig niet eene welbegrepen Staatshuishoudkunde.

Ten tweede: Toen onze voorouders den handel van Europa in hunne magt hadden, konden zij al ligt verbodswetten uitvaardigen ten voordeele der Nederlanders, doch ten nadeele der vreemdelingen. Maar, in den tegenwoordigen tijd, kunnen wij den vreemdeling geen handelsnadeel door zoogenaamde beschermende wetten berokkenen, zonder zelven een gelijk of nog grooter nadeel te ondervinden. In enkele gevallen kan, als maatregel van represaille, eene verbodswet nuttig zijn; doch dit is dan inderdaad een toestand van oorlog, waarbij wederzijdsche partijen elkander benadeelen, zonder dat eene der beide partijen er beter bij vaart, dan wanneer de handel van wederzijden vrij ware geweest. Neen! het is een dwangmiddel, dat, wederzijds volgehouden, eindelijk beide partijen, ten voordeele van andere natiën, in het verderf stort.

Ten derde: Onze voorouders zijn niet ten gevolge, maar gedeeltelijk in weerwil hunner staatsinrigting en wetgeving, groot geworden. Wij mogen hen in alles niet navolgen: wij zouden het ons spoedig beklagen.